6.2.4.2.2 Gebruik van de vergrotende trap
Door middel van de vergrotende trap kun je aangeven dat een bepaalde bijzonderheid bij twee of meer (groepen van) zelfstandigheden niet in dezelfde mate aanwezig is. Voorbeelden van een dergelijke vergelijking zijn:
1En je kan ook meer kwijt
in een dikker boek: een
complexer verhaal, meer personages, een
interactie die wat ingewikkelder
is.
CHN
2Mensen moeten een
gezonder leven leiden en meer gaan bewegen.
CHN
3De volgende dag is het
stralend weer en veel kouder
dan gisteren.
CHN
4De Ierse Labour Party,
partner in de coalitieregering, deed het slechter
dan verwacht.
CHN
In de voorbeelden (1) en (2) zijn de vergelijkingen impliciet: het gaat bijvoorbeeld over een
dikker boek zonder dat dit
boek expliciet met een ander boek vergeleken wordt. In (3) en (4) zijn de
vergelijkingen expliciet; in dat geval gebruikt men na het adjectief in de
vergrotende trap – maar niet per se direct erna – een bepaling ingeleid door het
voegwoord dan.
Groter als?
Verdieping
Groter als?
In informeel taalgebruik wordt na een vergrotende trap ook wel
als gebruikt, zoals
in de volgende voorbeelden uit het Corpus Gesproken Nederlands , een verzameling van opgenomen
spraak in België en Nederland:
Zie Hubers & De Hoop (2013)
voor een analyse van dit gebruik in het Corpus Gesproken
Nederlands.
iGent is denk ik net iets groter
als Nijmegen.
informeel, ST?
Deze vorm komt geregeld voor in informeel
taalgebruik. Het is twijfelachtig of hij tot de (informele)
standaardtaal kan worden gerekend.
CGN
iiDat weet jij beter als
ik.
informeel, ST?
Deze vorm komt geregeld voor in informeel
taalgebruik. Het is twijfelachtig of hij tot de (informele)
standaardtaal kan worden gerekend.
CGN
iiiQua kilometers was 't nog verder
als Canada.
informeel, ST?
Deze vorm komt geregeld voor in informeel
taalgebruik. Het is twijfelachtig of hij tot de (informele)
standaardtaal kan worden gerekend.
CGN
Dat gebruik van als bestaat
al eeuwenlang, naast het gebruik van
dan.
Zie bijvoorbeeld Van der Sijs (2004).
Op basis daarvan hebben sommige taalkundigen en taaladviseurs
gepleit voor de acceptatie van dat gebruik als onderdeel van de
Nederlandse standaardtaal.
In de meeste taaladviesbronnen wordt echter aangeraden om in de
'verzorgde spreek- en
schrijftaal ' dan
te gebruiken na een vergrotende trap,
Zie bijvoorbeeld ook Onze Taal en Team Taaladvies . Van
der Meulen (2018) stelt dat de taaladviesliteratuur over deze
kwestie in de afgelopen eeuw strenger is geworden.
en ook op school wordt doorgaans onderwezen dat
dan de correcte vorm
is. Veel mensen hebben daarom het idee dat het gebruik van
als na de
vergrotende trap echt fout is. In verzorgde geschreven taal, zoals in
kranten, komt dat gebruik dan ook vrijwel niet voor en wordt gekozen
voor de combinatie met
dan:
ivDe nieuwe bomen beslaan een gebied
groter dan de
Veluwe.
CHN
vDat weet jij beter dan
ik.
CHN
viDe Dominicaanse Republiek is verder
dan de Canarische Eilanden, maar niet
noodzakelijk duurder.
CHN
In standaardtalige contexten is ongelijk-aanduidend
dan na de
vergrotende trap dus de 'veilige' keuze.
Om aan te geven dat een bepaalde zelfstandigheid een bijzonderheid in mindere mate heeft,
gebruikt men de volgende constructie:
minder + adjectief in de
stellende trap (+ dan).
Bijvoorbeeld:
5Blauwtong kan voor deze
dieren dodelijk zijn. Runderen zijn minder
gevoelig, maar ook voor die veestapel is een vaccin in de
maak.
CHN
6Ook toen de
orkaan minder sterk bleek dan vooraf gedacht,
bleven de meeste mensen na aandringen van Bloomberg
binnen.
CHN
7Kangoeroes hebben
een minder trage spijsvertering dan koeien en
schapen.
CHN
Verder lezen
Hoe ... hoe ...
Wanneer twee (of meer) adjectieven die met elkaar samenhangen beide in de
vergrotende trap staan, wordt het voegwoord van verhouding
hoe … hoe ... gebruikt:
8Voor radiotelescopen
geldt: hoe groter, hoe
beter.
CHN
9Hoe
later op de avond, hoe dieper in de
nacht, hoe gewelddadiger hun optreden
wordt.
CHN
Daarnaast zijn ook wel mogelijk: hoe ... des te
... en des te ... des te
.... Bijvoorbeeld:
10 Volgens Van den Broek geldt voor de oceanen de regel,
hoe dieper des te
kwetsbaarder.
CHN
11Des te warmer, des te groter de
kans op onweer.
CHN
De onechte vergrotende trap
In gevallen als het ietwat oudere
publiek (eufemistisch voor ‘het oude publiek’),
Zie bijvoorbeeld: Zondag 11 augustus hebben we
Rimpelrock voor het ietwat oudere
publiek.CHN
de jongere generatie (‘de
jongeren’), een hogere macht (‘een
macht die boven ons gesteld is’), de betere
film (‘de kwaliteitsfilm’),
de betere wijken
(‘villawijken’) of grotere
verkeershinder wordt een zogenaamde absolute of
onechte vergrotende trap gebruikt.
Zie ook Zenner (2022).
Bij dit gebruik is er niet duidelijk sprake van een vergelijking tussen
twee (of meer) zelfstandigheden.De vergrotende trap wordt soms gebruikt in de betekenis ‘min of meer’ zoals in de
woordcombinatie langere/kortere tijd
dat als betekenis heeft ‘een tamelijk lange/korte tijd’:
12Daarnaast hebben ze
altijd pleegkinderen voor langere
of kortere tijd in huis
gehad.
CHN
13Meer dan één persoon en
meer dan één hond waren er ooit begraven, een sterke aanwijzing dat
hier langere tijd werd
gewoond.
Literatuur
Zenner (2022)
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Kathy Rys | november 2024 | Een tussentijdse versie van dit hoofdstuk werd van commentaar voorzien door Maaike Beliën, Thomas Haga, Priscilla Heynderickx en Jack Hoeksema. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van dit hoofdstuk berust bij de redacteur(en). |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 6,../../data/archief/ans2/e-ans/06/body.html; |