10.3.7 Voegwoorden van doel: dat, opdat;
om, teneinde
Verder lezen
1a
Als voegwoorden van doel die gelijknamige volledige bijzinnen inleiden,
komen dat en
opdat voor. Als doelaanduidend
voegwoord is dat weinig gebruikelijk en vooral spreektalig;
opdat behoort tot de formele taal en komt ook daar niet veel
voor. Voorbeelden:
1Hij gaat altijd ruim op tijd weg,
dat hij maar niet te laat komt.
2Men besloot een
gezamenlijk verzoekschrift aan de H. Stoel aan te bieden,
opdat deze zou inzien met een unaniem verlangen te
doen te hebben.formeel
1b
Om leidt beknopte bijzinnen
met een infinitief met te in; hetzelfde geldt voor
teneinde, maar dat behoort tot
formele taal en is ook daar niet erg gebruikelijk. Voorbeelden:
3Om zijn vader
tevreden te stellen, gaf Bartje hem al het geld.
4Er zullen
passende maatregelen genomen worden, teneinde erger
te voorkomen.formeel
2
In de standaardtaal zijn in doelaanduidende functie dus alleen beknopte
bijzinnen met om in normaal gebruik.
Deze om-zinnen drukken overigens niet altijd een subjectief
doel (een intentie) uit, zoals de bovenstaande zin
3 doet (evenals de andere zinnen,
die geen om bevatten), noch een objectief (constateerbaar)
doel, zoals in 5 en
6:
5Bomen verliezen in de herfst hun
bladeren om de winter beter te kunnen
overleven.
6Mensen bezitten de taal niet alleen
om met elkaar te kunnen
communiceren.
In sommige gevallen wordt in de om-zin alleen maar een stand
van zaken tot uitdrukking gebracht die nog niet gerealiseerd is in de
hoofdzin, zonder dat er van een subjectief of objectief doel sprake is. Men
noemt dit 'prospectief om'. Vergelijk de volgende
zinnen:
7Ze gingen naar de tropen,
om er een ellendig einde te
vinden.
8Hij
vertrok naar Amerika, om nooit meer terug te
keren.
9Gewoonlijk zakt de koorts in de loop
van de middag, om tegen de avond weer te
stijgen.
10De
zon komt steeds lager te staan, om in de poolnacht
niet meer boven de horizon te verschijnen.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |