Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.1.3.2.13 De glijklank w
De w kan worden gespecificeerd als [+hoog, –laag, +gespannen, +rond, –achter]. De klank wordt dus gespecificeerd aan de hand van distinctieve kenmerken die ook van toepassing zijn op klinkers. Samen met de j vormt de w namelijk de klasse van glijklanken of halfvocalen: bij deze approximanten is de vernauwing in de mondholte zo zwak dat de articulatie die van de klinkers benadert.
De w kan voorkomen in aanzetten van één medeklinker (zie 1a). Verder kan w ook verschijnen als het tweede lid van een complexe aanzet (zie 1b), behalve als het eerste lid van de cluster een p of b is. Als eerste lid van een complexe aanzet kan w enkel voorafgaan aan r, zoals in de voorbeelden in (1c); in deze woorden wordt w vaak uitgesproken als v (zie ook 1.2.1.1 De aanzet van de lettergreep).
Deze distributie lijkt niet op die van de andere glijklank, j. Van der Torre (2003) betoogt dat de labiodentale variant, ʋ, zich als een vloeiklank gedraagt.
1awater , wonder
bkwellen, twist, dwang
cwroeging , wrijven, wrang
In eenvoudige coda's kan w voorkomen na een gespannen voorklinker, zoals in de woorden in (2).
2eeuw , leeuw, kieuw
Als twee klinkers direct op elkaar volgen, kan in sommige gevallen de w worden ingevoegd. Dit gebeurt na achterklinkers, zoals in Noah noʋa of noβ̞a. Dit voorbeeld laat ook zien dat w twee allofonen kent, een noordelijke en een zuidelijke variant, respectievelijk ʋ en β̞ .
Verder lezen
Articulatie
De plaats van articulatie van de w wordt weergegeven in Figuur 1.
Figuur 1. Schematisch beeld van de mond-keelholte met benamingen van articulatieplaatsen en bijhorende klassen van medeklinkers in het Nederlands (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 76)
Figuren 2 en 3 zijn MRI-afbeeldingen van respectievelijk ʋ aan het begin van een woord, namelijk in wee, en van de bilabiaal-velaire w aan het woordeinde, in ruw.
Figuur 2. MRI-afbeelding van de [ʋ] in wee, uitgesproken voorafgegaan en gevolgd door de neutrale klinker sjwa (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 78)
Figuur 3. MRI-afbeelding van de [w] in ruw, uitgesproken voorafgegaan en gevolgd door de neutrale klinker sjwa (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 78)
Regionale en allofonische variatie
De Nederlandse w wordt verschillend gearticuleerd naargelang van de context in het woord en de regionale afkomst van de spreker. In het Nederlands-Nederlands is de courante variant in de aanzet van woorden de stemhebbende labiodentale glijklank ʋ (zie Figuur 1), terwijl men in het Belgisch-Nederlands, maar ook in de zuidelijke provincies van Nederland, een stemhebbende bilabiale glijklank β̞ heeft (in Figuur 1 als w voorgesteld) (zie ook 1.1.2.1.5 De uitspraak van de w) en in het Surinaams-Nederlands een bilabiaal-velaire approximant w (dezelfde klank als in het Engelse wait ‘wacht’). Deze bilabiaal-velaire approximant is ook de normale variant in coda's.
De w in coda’s kan dus worden gespecificeerd als [+achter].
In aanzetten (van lettergrepen) die tussen twee klinkers in staan, kunnen beide varianten (dus ʋ / β̞ enerzijds en w anderzijds) gebruikt worden.
Mees & Collins (1982).
Akoestische informatie
Tabellen 1 en 2 geven een aantal voorbeeldzinnen met w in verschillende fonologische contexten (aan het begin van een woord, tussen twee klinkers, en aan het woordeinde) voor het Nederlands-Nederlands en Belgisch Nederlands. De bijhorende spectrogrammen en geluidsbestanden worden telkens gegeven.
Tabel 1. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /w/ in verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
er was niet voldoende werk in Marokko woordinitieel
al eeuwen het middelpunt intervocalisch
de zestiende eeuw woordfinaal
Tabel 2. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /w/ in verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
terug op het werk dan nog woordinitieel
twee eeuwen intervocalisch
een bepaalde eeuw woordfinaal
Literatuur
Mees & Collins (1982), Van der Torre (2003), Rietveld & Van Heuven (2016).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Kathy Rys november 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links