12.3 De vorming van werkwoorden
Bij de vorming van werkwoorden kan gebruik gemaakt worden van conversie, afleiding en samenstelling. Conversie en afleiding door middel van een
voorvoegsel (prefix) zijn productieve processen voor de
vorming van werkwoorden. Achtervoegsels (suffixen) spelen
daarentegen maar een beperkte rol bij de afleiding van werkwoorden. De vorming
van werkwoordelijke samenstellingen is nauwelijks productief.
Als alternatief voor prefigering en samenstelling treedt samenkoppeling op. Bij
samenkoppeling gaat het om woordcombinaties van een
werkwoord en een ander woord, zoals
aanvallen.
Deze woordcombinaties kunnen in een zin gesplitst worden, en
worden daarom ook wel scheidbaar samengestelde
werkwoorden genoemd. De zinnen in (1)
illustreren deze mogelijkheid voor de samenkoppeling
aanvallen:
1De vijand viel ons onverhoeds aan.
De vijand dacht ons aan te kunnen vallen.
Samenkoppelingen worden in dit hoofdstuk over woordvorming behandeld, hoewel het strikt genomen
geen woorden zijn. De twee delen vormen namelijk wel een nauwe syntactische en
semantische eenheid. De betekenis is bovendien lang niet altijd voorspelbaar. Zo
volgt de betekenis ‘agressie plegen’ niet uit de betekenis van de samenstellende
delen aan en
vallen van
aanvallen. Samenkoppelingen
hebben daarom in woordenboeken vaak een eigen ingang. Ook vormen ze soms
minimale paren met gelede woorden, zoals het prefixwerkwoord
voorkómen naast de
samenkoppeling vóórkomen.
Zie Achterzetsels of partikels?
in het hoofdstuk over de adpositie voor een
discussie over de vraag of
op in
een zin als Een Mercedes
[...] reed het kruispunt op
als achterzetsel of als deel van een scheidbaar
samengesteld werkwoord opgevat moeten worden.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |