2.3.2.8.iv.c.2 Werkwoorden van beweging
Verder lezen
Tot de werkwoorden die een beweging aanduiden behoren onder andere:
dalen,
dansen,
glijden,
hinkelen,
huppelen,
klimmen,
kruipen,
lopen,
reizen,
rennen,
rijden,
rollen,
schrijden,
springen,
stappen,
stijgen,
stromen,
strompelen,
varen,
vliegen,
wandelen,
zeilen
De bewegingswerkwoorden worden met hebben vervoegd als het
handelingskarakter van de door het werkwoord uitgedrukte werking centraal
staat, bijv.:
1Zo lang
heb ik nog nooit
gevlogen.
Ze worden met zijn vervoegd als de notie van (plaats)
verandering (met het bereikte of te bereiken einddoel) op de voorgrond
treedt, bijv.:
2Ik ben
van Amsterdam naar Stockholm
gevlogen.
De plaatsverandering moet in dit geval ófwel expliciet vermeld worden, ófwel impliciet
aanwezig zijn. Zo is in 2 een richtingsbepaling
aanwezig, evenals in 3:
3Ik ben
in een uur naar de stad gelopen.
In zin 4 wordt de richtingsbepaling geïmpliceerd door
de werkwoorden dalen (' naar beneden gaan') en
stijgen ('naar boven gaan'):
4Het vliegtuig
is eerst een beetje gedaald en
vervolgens scherp gestegen.
Ook door het gebruik van een achtergeplaatst voorzetsel kan plaatsverandering worden
uitgedrukt. Vergelijk 5a en 5b:
Maar zelfs bij aanwezigheid van een (expliciete of impliciete) richtingsbepaling hoeft de
notie verandering niet centraal te staan. In de volgende voorbeelden gaat de aandacht uit naar
de (herhaalde) werking en dus wordt respectievelijk bij de werkwoorden
vliegen en
dalen en
stijgen (vergelijk 7 met 4) het hulpwerkwoord
hebben gebruikt - maar uiteraard niet bij
landen:
6De maatschappij
heeft tot voor kort ook op Nice
gevlogen.
7We
hebben misschien wel vijf keer
gedaald en gestegen, voor we
eindelijk geland zijn.
Het onovergankelijke werkwoord
opschieten wordt zowel in de
betekenis 'naar boven schieten' als in de betekenis 'vorderen, vooruitkomen'
alleen met zijn vervoegd. Een voorbeeld met de tweede genoemde
betekenis is:
8Ben je
al goed opgeschoten?
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |