1.1.3.1.5 De klinker
a
De a is een
ongeronde, open,
gespannen
achterklinker. Deze klinker komt voor in woorden als
1apa /pa/, karma /kɑr.ma/ 
bsigaar /si.ɣar/
De klank wordt als a gespeld in
open lettergrepen (zie 1a) en als
aa in gesloten
lettergrepen zie (1b). Figuur 1 toont de positie van
a in
het klinkerdiagram.
Figuur 1. Positie van
a
in het klinkerdiagram (Bron: Gussenhoven 1992: 47)
Verder lezen
Articulatie
De a is een
ongeronde, open, gespannen achterklinker. Bij de articulatie van
a
bevindt het hele tonglichaam zich in een relatief neutrale positie en is de kaak
verlaagd. Figuur 2 is een MRI-afbeelding van de
a in
baat, gerealiseerd door een
mannelijke spreker uit de Randstad.
Figuur 2. MRI-afbeelding van de
a
in baat (Bron: Rietveld
& Van Heuven 2016: 67)
Duur
De a is de
langste monoftong van het Nederlands.
Zie Adank et al. (2004), Collins & Mees (1984: 115-116).
De absolute duur hangt onder andere af van factoren
als spreekstijl en spreeksnelheid. Volgens Van der Harst (2011: 323-324) is de
gemiddelde duur van de
a
voorafgaand aan respectievelijk een
s en
een t 257 ms
en 220 ms in het Nederlands-Nederlands, en 257 ms en 206 ms in het Belgisch
Nederlands.Regionale variatie
In het Nederlands-Nederlands wordt
a voor
r meer
naar voren en geslotener gerealiseerd; voor een donkere
/l/ (nl.
l op het
woordeinde) wordt de klank meer naar achteren gerealiseerd, zowel in het
Nederlands-Nederlands als het Belgisch-Nederlands.
Zie Collins & Mees (1984).
Akoestische eigenschappen van de klinker a
Tabellen 1 en 2 geven een aantal voorbeeldzinnen met
a in
verschillende fonologische contexten voor het Nederlands-Nederlands en Belgisch
Nederlands. Een overzicht van de referentiewaarden voor de eerste en tweede
formant (F1 en F2) van de
a in
het Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands wordt gegeven op Taalportaal .
Tabel 1. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor
a in
verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
| Woordgroep | Fonologische context | Geluidsbestand | Golfvorm/spectrogram |
| in de la van de kassa | woordfinaal | |
 |
| brood en kaas | vóór obstruent | |
 |
| van het opdoemende gevaar | vóór vloeiklank | |
 |
Tabel 2. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor
a in
verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
| Woordgroep | Fonologische context | Geluidsbestand | Golfvorm/spectrogram |
| in mijn la liggen | woordfinaal | |
 |
| tomaten en verse kaas | vóór obstruent | |
 |
| daar is geen gevaar voor | vóór vloeiklank | |
 |
Fonologische analyse van de klinker a
-
Distinctieve kenmerkenDe distinctieve kenmerken van a kunnen als volgt worden gespecificeerd: [–hoog, +laag, +gespannen, –rond, +achter].
-
/a/ als gespannen klinkerDe klinker a wordt door sommige fonologen beschouwd als de gespannen tegenhanger van ɑ. Dit wordt weerspiegeld in het bestaan van woordparen waarin beide klanken elkaar afwisselen, zoals bad – baden,
genas – genazen.
Op Taalportaal worden verschillende argumenten gegeven voor de sterke verwantschap tussen a en ɑ (namelijk sterker dan bij andere paren van gespannen – ongespannen klinkers). In sommige woorden kan de a tot ɑ verkorten (bijv. ba-naan baˈnan) bɑˈnan).
Literatuur
Eijkman (1937), Collins & Mees (1984), Gussenhoven (1992),
Gussenhoven (1993), Verhoeven & Van Bael (2002), Adank et al.
(2004), Jacobi (2009), Van der Harst (2011), Rietveld & Van Heuven
(2016).
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Kathy Rys | november 2020 | |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html; |