18.5.4.25 Andere werkwoorden
Verder lezen
In
[18.5.1.2/2] is gezegd dat niet-groepsvormende werkwoorden in deze
paragraaf alleen aan de orde komen als het betrokken werkwoord óók
groepsvormend gebruikt kan worden. In de voorafgaande subparagrafen is
gebleken dat het al dan niet groepsvormend karakter van een werkwoord kan
samenhangen met het voorkomen van een infinitief met of zonder
te (zie bijv. helpen en leren
in
[18.5.4.13]), of met het gebruik in onvoltooide of voltooide tijden
(zie bijv.
[18.5.4.18]
en
[18.5.4.19]). In de laatstgenoemde subparagrafen is ook vermeld dat
de mogelijkheden om werkwoorden in voltooide tijden groepsvormend te
gebruiken, niet voor alle Nederlandstaligen dezelfde zijn.
Deze onzekerheid in het taalgebruik strekt zich ook uit tot de mogelijkheid
van groepsvormende constructies in het algemeen. Er zijn nog meer
werkwoorden die wel eens groepsvormend gebruikt worden, dan de in de
voorafgaande subparagrafen behandelde. Enkele voorbeelden zijn de
synoniemen bevelen/gebieden/gelasten, het tegengestelde
daarvan, verbieden, en de werkwoorden verklaren
en vragen. Voor sommigen aanvaardbare zinnen, met
groepsvormend gebruik van de genoemde werkwoorden, zijn bijv.:
1Toen de generaal het vuren
beval te staken, waren er al honderden
slachtoffers.
2Hoewel ik ze die bloemen
verboden had af te plukken, stonden ze gisteren toch
in een vaas op tafel.
3Toen de afgevaardigde de
vergadering verklaarde te zullen verlaten, ontstond
er rumoer in de zaal.
4Zelfs als ik hem het raam
vraag dicht te doen, reageert hij
niet.
Vergelijk hiermee de niet-groepsvormende pendanten:
5Toen de generaal
beval het vuren te staken, waren
er al honderden slachtoffers.
6Hoewel ik ze verboden
had die bloemen af te plukken, stonden ze
gisteren toch in een vaas op tafel.
7Toen de afgevaardigde
verklaarde de vergadering te zullen
verlaten, ontstond er rumoer in de zaal.
8Zelfs als ik hem
vraag het raam dicht te doen,
reageert hij niet.
Groepsvorming lijkt moeilijker in voltooide tijden dan in onvoltooide.
Voorzover groepsvormend gebruik in voltooide tijden voorkomt, treedt er
geen vervangende infinitief, maar een voltooid deelwoord op, zoals uit
2 moge blijken.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |