Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.2.2.6 De vorming van vrouwelijke persoonsnamen
Op basis van persoonsnamen kunnen specifiek vrouwelijke persoonsnamen gevormd worden door middel van suffigering. Bij uitheemse basiswoorden is daarbij sprake van vervanging van een suffix door een specifiek vrouwelijk suffix. Hier volgt een overzicht van de mogelijkheden:
Tabel 1. De afleiding van vrouwelijke persoonsnamen
suffix type basiswoord basiswoord vrouwelijke persoonsnaam
-e ə persoonsnaam fotograaf fotográf-e
geografisch adjectief Amsterdam-s Amsterdáms-e
-es ɛs persoonsnaam voogd voogd-és
persoonsnaam op -aar zond-aar zondar-és
persoonsnaam op -er zang-er zanger-és
-in ɪn persoonsnaam/dierennaam leeuw leeuw-ín
-is ɪs persoonsnaam abt abd-ís
-se persoonsnaam dominee dóminee-se
-ster stər persoonsnaam op -aar wandel-aar wándelaar-ster
persoonsnaam op -ier winkel-ier winkelíer-ster
persoonsnaam op –er werk-er wérk-ster
-esse ɛsə persoonsnaam op -aris secret-aris secretar-ésse
-ette ɛtə substantief mode modin-étte
adjectief bruin brun-étte
-euse øsə persoonsnaam op -eur mass-eur mass-éuse
-ine inə adjectief blond blond-íne
-iëre jɛ:rə persoonsnaam op -ier cabaret-ier cabaret-ière
-a a persoonsnaam op -us historic-us históri-ca
-rice risə persoonsnaam op -eur inspect-eur inspect-ríce
-rix rɪks persoonsnaam op -or rect-or réct-rix
De suffixen, of achtervoegsels, -e en -ster zijn productief, maar de andere zoals -es, -is, -in en -se, niet. Bij de uitheemse suffixen -esse, -euse, -ière, -a, -rice en -rix is er steeds sprake van een basiswoord met een specifiek suffix, dat dan vervangen wordt door het vrouwelijke suffix. De woorden met deze uitheemse suffixen zijn vaak leenwoorden.
Het suffix -ster wordt toegevoegd aan woorden op -aar of -ier; in het geval van persoonsnamen op -er lijkt -er te worden vervangen door -ster. Er is ook een andere analysemogelijkheid, namelijk dat -ster direct is aangehecht aan een werkwoordstam als werk of een substantief als VVD.
Het achtervoegsel -se komt voor in enkele archaïsche of regionaal (in Nederland) gebruikte woorden als domineese, kasteleinse, kosterse en schipperse, met als betekenis 'vrouw van de door het basiswoord genoemde persoon'. Kasteleinse kan ook 'vrouwelijke kastelein' betekenen.
Het achtervoegsel -egge ɛɣə komt alleen voor in dievégge (naast mannelijk: dief).
De woorden op -euse, -rice en -ière kunnen ook worden geanalyseerd als woorden met het suffix -e. In dat geval moeten de stammen van deze woorden, zoals monteus en inspectric, opgevat worden als allomorfen van de corresponderende mannelijke persoonsnamen.
Het is niet zo dat het suffix -e overal gebruikt kan worden, waar niet een van de andere suffixen aan de orde is. Zo is voor de volgende persoonsnamen geen vrouwelijke tegenhanger op -e mogelijk:
Tabel 2. Geen vrouwelijke persoonsnaam beschikbaar
persoonsnaam onwelgevormde vrouwelijke persoonsnaam
auteur *auteur-e, *auteus-e, *autric-e
ingenieur *ingenieuse
minister *ministere
professor *professore
Woorden op -ant, -ent of -ist hebben daarentegen altijd de mogelijkheid het suffix -e toe te voegen, zoals in collectant-e, docent-e, typist-e. Dit impliceert dat de keuze van -e mede bepaald wordt door specifieke morfologische eigenschappen van het basiswoord.
Als er geen vrouwelijke persoonsnaam gemaakt kan worden zijn er nog andere middelen beschikbaar om naar een vrouw te verwijzen. Eem voorbeeld is de aanspreekvorm Mevrouw de minister. Naast samenstellingen op -man zoals timmerman kunnen samenstellingen op vrouw worden gevormd, zoals timmervrouw.
De vraag of er voor een functie van een vrouw een specifieke vrouwelijke persoonsnaam  moet worden gekozen is regelmatig onderwerp van discussie. Mag of moet een vrouw zich bijvoorbeeld coördinatrice noemen of is coördinator beter? Voor veel functienamen bestaat tegenwoordig de voorkeur voor genderinclusieve namen . Daarom spreekt men ook bij vrouwen in die functies van bijvoorbeeld een directeur of een rector.
Zie ook De Caluwe & van Santen (2001).
Literatuur
Van Marle (1985), Van Santen (1992a), De Caluwe & van Santen (2001)
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links