Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.7.2.1 De intonatie van mededelende zinnen
Mededelende zinnen worden in het Nederlands over het algemeen gerealiseerd met een dalende toonhoogtecontour. Deze zinnen worden gekenmerkt door het gebruik van een dalend finaal toonhoogteaccent, dat wordt weergegeven als H*L (zie paragraaf 1.7.2).
We gebruiken hier ‘zin’ in de betekenis van intonationele frase (IP).
Zin (1) bevat zo’n dalend finaal toonhoogteaccent en eindigt in een lage grenstoon (L%).
1Eindelijk kwam het winterkoninkje weer thuis.
Wanneer de mededeling van de spreker minder dringend of nadrukkelijk is, kan de spreker een half-voltooide finale daling gebruiken, waardoor de zin eindigt in een middelhoge toonhoogte. In dit geval heeft de zin geen hoge of lage grenstoon en wordt de finale daling dus getranscribeerd als H*L %.
Bron: Gussenhoven (2005: 128).
Voorbeeldzin (2) bevat twee IPs (waarbij de intonatiestructuur dus afwijkt van de syntactische structuur, aangezien de IPs samen één syntactische zin vormen), waarvan de tweede IP eindigt in een half-voltooide daling.
De zwarte stippen op de intonatiecontouren corresponderen met de toonsegmenten L en H. De witte stip in de eerste IP geeft aan tot hoever de begintoon doorloopt.
2Maar ’t winterkoninkje, dat was niet bang.
Soms vormt de mededelende zin niet het einde van de spraakuiting. In dat geval gebruikt de spreker geen lage, maar een vlakke toonhoogte (zonder finale grenstoon) of een hoge grenstoon (paragraaf 1.8.2.3paragraaf 1.8.2.3).
Verder lezen
Opsommingen
Een speciaal zinstype is de opsomming. Opsommingen worden gewoonlijk gekenmerkt door een vlakke toonconfiguratie, waarbij de toonhoogte in het finale accent middelhoog is en de rest van de IP op hetzelfde niveau blijft. Dit kan worden weergegeven als H* %. Dat wil zeggen dat er geen finale grenstoon is.
Deze toonconfiguratie kan ook signaleren dat de spreker zijn beurt wil voortzetten (paragraaf 1.8.2.3).
3…lekkere citroenvlinders, malse mestkevers, pittige regenwormen, ...
De zwarte stippen op de intonatiecontouren corresponderen met de toonsegmenten L en H. De witte stippen geven aan tot hoever de vorige toon doorloopt. Bron: Taalportaal 
Een andere optie voor een opsomming is de half-voltooide stijging, waarbij het finale accent een stijgende toonhoogtecontour heeft (L*H) en de toonhoogte op hetzelfde niveau blijft aan het einde van de IP. Dit wordt getranscribeerd als L*H %.
Bron: Gussenhoven (2005: 130).
4Ze vlogen naar de eiken, en de beuken, en de dennenbomen, …
Accentloze frasen
Intonationele frasen (IPs) aan het einde van een spraakuiting kunnen accentloos zijn, wat bijvoorbeeld het geval is bij rapporterende zinnen zoals zei Jan (zie ook paragraaf 1.8.1.3). Het toonhoogteverloop van een dergelijke accentloze frase wordt bepaald door de daaraan voorafgaande zin in de spraakuiting. De accentloze frase herhaalt namelijk de laatste tonen die volgen na de laatste toon met ster in de voorgaande zin. Er is dus sprake van toonkopiëring. Dit wordt geïllustreerd in (5), waarbij de rapporterende zin zegt m’n moeder altijd wordt voorafgegaan door een IP die eindigt met het finale toonhoogteaccent !H*L en de grenstoon L%. De rapporterende zin begint met een kopie van de vervolgtoon (L) van het accent !H*L en eindigt met een kopie van de lage grenstoon (L%).
5Netjes met drie woorden spreken, zegt m’n moeder altijd
Bron: Gussenhoven (2005: 125).
In (6) is een ander voorbeeld van een accentloze frase gegeven, in dit geval de bijstelling ’t kleine opdondertje. Ook hier zien we kopiëring van het toonsegment L uit de het finale toonhoogteaccent (H*L) en de lage finale grenstoon uit de voorgaande IP.
6…ging-ie nog veel heviger tekeer, ’t kleine opdondertje.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Nelleke Jansen november 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links