Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
25.10.2.3.2 Aard van de leden
Verder lezen
a
Wat de zinnen met voor-pv betreft worden alleen mededelende zinnen verbonden die ten minste het onderwerp en de persoonsvorm gemeenschappelijk hebben. Daarbij moet het eerste element van de reeksvormer vlak achter de gemeenschappelijke delen en in ieder geval vóór de tweede pool van de zin staan, en moeten de gemeenschappelijke delen worden samengetrokken (vergelijk(24.2.3, kenmerk 4[3])). Vergelijk:
1aJan zal hetzij de rozen snoeien, hetzij (-) de tulpen planten.
bHetzij Jan zal de rozen snoeien, hetzij Jan zal de tulpen planten.uitgeslotenverkeerde plaatsing eerste hetzij
cJan zal hetzij de rozen snoeien, hetzij Jan zal de tulpen planten.uitgeslotengeen samentrekking
b
Bij de zinnen met achter-pv moeten twee types onderscheiden worden.
  • In het eerste type heeft de reeksvormer uitsluitend nevenschikkende functie. In dit geval kunnen er alleen zinnen met achter-pv verbonden worden, als ze ten minste het inleidende woord en het onderwerp gemeenschappelijk hebben. Het eerste element van de reeksvormer wordt achter de gemeenschappelijke delen geplaatst, die in het tweede lid bij voorkeur worden weggelaten (vergelijk(24.2.3, kenmerk 4[3])). Vergelijk:
    2a(Ik denk) dat Jan hetzij de rozen zal snoeien, hetzij (-) de tulpen zal planten.
    b(Ik denk) dat Jan hetzij de rozen zal snoeien, hetzij dat Jan de tulpen zal planten.twijfelachtiggeen samentrekking
    c(Ik denk) hetzij dat Jan de rozen zal snoeien, hetzij dat Jan de tulpen zal planten.uitgeslotenverkeerde plaatsing eerste hetzij
  • In het tweede type heeft de reeksvormer zowel nevenschikkende als onderschikkende functie. In nevenschikkingen van dit type heeft de reeksvormer nevenschikkende functie ten opzichte van de verbonden zinnen met achter-pv, terwijl de nevenschikking als geheel een bijwoordelijke bepaling (dus ondergeschikt) is in een hoofdzin. Zie voorbeeld 3a. Na hetzij kan, na of moet in dit geval dat gebruikt worden (3b en 3c).
    3aHetzij je hier blijft, hetzij je weggaat, (ik moet mezelf toch zien te redden).
    bHetzij dat je hier blijft, hetzij dat je weggaat, ik moet mezelf toch zien te redden.
    cHetzij (dat) je hier blijft, of dat je weggaat, ik moet mezelf toch zien te redden.
    In de gevallen waarin dat niet gebruikt wordt, vervult hetzij dus zowel een onderschikkende als een nevenschikkende functie. Die dubbele functie blijkt duidelijk bij vergelijking met de volgende zin:
    4Of dat je hier blijft, of dat je weggaat, ik moet mezelf toch zien te redden.
    In beide leden van de nevenschikking in 4 kan hetzij gebruikt worden als alternatief voor of dat , de combinatie van een nevenschikkend en een onderschikkend voegwoord. Dit type nevenschikking met hetzij vormt een uitzondering op de regel dat de leden dezelfde waarde hebben als het geheel (zie(24.3.1.1, sectie 1)).
    In 3 is de nevenschikking met hetzij-hetzij een bijwoordelijke bepaling met voorwaardelijk én toegevend karakter (zie(10.3.9.2, sectie 1)). Het toegevende betekenismoment hoeft echter niet aanwezig te zijn, getuige een zin als:
    5Hetzij je eet, hetzij je drinkt, hetzij je iets anders doet, doe alles ter ere van God.
    Andere voorbeelden:
    6Je kunt de voorstelling komen bijwonen, hetzij dat je bij mij logeert, hetzij dat je in een hotel gaat.
    7Hetzij Jan de rozen snoeit, of dat hij de tulpen plant, of dat hij het pad harkt, hij doet alles met evenveel zorg.
    In tegenstelling tot het eerstgenoemde type, hoeven de nevengeschikte zinnen met achter-pv hier niet het onderwerp gemeenschappelijk te hebben:
    8Hetzij Jan de rozen snoeit, hetzij Piet de tulpen plant, er is altijd wel iemand bezig in de tuin.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links