Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.1.3.2.4 De labiodentale fricatieven f en v
De f kan worden gespecificeerd als [–sonorant, –stem, +labiaal, –coronaal, –velair, +continuant]. De v verschilt enkel qua stemhebbendheid van de f en is dus [+stem].
De stemloze wrijfklank f kan voorkomen in aanzetten met een of twee medeklinkers, zoals in de woorden in (1). De clusters sfr en sfl komen niet voor in het Nederlands. Verder kan f voorkomen in eenvoudige en complexe coda's (zie 2a), ook in coda’s met een appendix) met s en/of t (zie 2b).
1fit , flauw, fraai
2astof , werf
bherfst
De stemhebbende wrijfklank v kan voorkomen in aanzetten met een of twee medeklinkers, zoals in (3). Door de regel van Finale Verscherping komt v in fonetische vormen niet voor op het einde van een lettergreep, maar wordt deze geneutraliseerd tot f, zowel in eenvoudige als complexe coda’s (zie de voorbeelden in 4).
3vies, vrouw, vla
4wuif /wœyv/ [wœyf], zalf /zɑlv/ [zɑlf]
De v is de stemhebbende tegenhanger van f. Assimilatie van stem kan f veranderen in v, zoals in (5a), een geval van regressieve assimilatie, en kan v omzetten in f, zoals in (5b), een geval van progressieve assimilatie.
5aaf + dingen /ɑfdɪŋən/ [ɑvdɪŋən]
bop + vallend /ɔpvɑlənd/ [ɔpfɑlənt]
Verder lezen
Articulatie
f is een stemloze en v een stemhebbende labiodentale fricatief. Bij de articulatie van deze klanken is er licht contact tussen de binnenkant van de onderlip en de bovenste voortanden (zie Figuur 1).
Figuur 1. Schematisch beeld van de mond-keelholte met benamingen van articulatieplaatsen en bijhorende klassen van medeklinkers in het Nederlands (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 76)
Figuur 2 is een MRI-afbeelding van de f in fee.
Figuur 2. MRI-afbeelding van de [f] in fee, uitgesproken voorafgegaan en gevolgd door de neutrale klinker sjwa (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016:77)
Regionale variatie
Stemhebbende fricatieven worden aan het begin van een woord of lettergreep verstemloosd in het Nederlands-Nederlands, en in mindere mate ook in het Belgisch-Nederlands. In het geval van de labiodentale wrijfklank v lijkt het proces van verstemlozing zich fonetisch verschillend te voltrekken in deze variëteiten. Sprekers van het Belgisch-Nederlands (en in mindere mate ook sprekers in het zuiden van Nederland) maken een lengteverschil tussen v en f, waarbij ze v korter en f langer uitspreken, zodat ze op die manier toch een onderscheid behouden tussen de stemhebbende en stemloze variant.
Niettegenstaande blijft er in het Belgisch-Nederlands ook een verschil in stemhebbendheid tussen de twee labiodentale fricatieven bestaan; zie Pinget (2015).
In het noorden en midden van Nederland en in de Randstad groeien de stemhebbende en stemloze variant naar elkaar toe.
Van de Velde et al. (2010: 401).
Akoestische informatie
Tabellen 1-4 geven een aantal voorbeeldzinnen met f (Tabellen 1 en 2) en v (Tabellen 3 en 4) in verschillende fonologische contexten (aan het begin van een woord, tussen twee klinkers, en aan het einde van een woord) voor het Nederlands Nederlands (Tabellen 1 en 3) en Belgisch-Nederlands (Tabellen 2 en 4). De bijhorende spectrogrammen en geluidsbestanden worden telkens gegeven.
Tabel 1. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /f/ in verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
op je feest woordinitieel
de duffe, grijze dinsdag intervocalisch
riep de neef woordfinaal
Tabel 2. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /f/ in verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
nationaal feest woordinitieel
met doffe ogen intervocalisch
van haar neef woordfinaal
Tabel 3. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /v/ in verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
haar val uit het raam woordinitieel
hoeveel voldoening het hem zou geven intervocalisch
Tabel 4. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /v/ in verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
als een rat in de val woordinitieel
om het maar op te geven intervocalisch
Literatuur
Van de Velde et al. (2010), Rietveld & Van Heuven (2016
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Kathy Rys november 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links