Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.3.2.1.5 Het voorvoegsel door-
Het prefix, of voorvoegsel, door- hecht zicht vooral aan werkwoorden, maar substantieven zijn ook mogelijk. De gevormde werkwoorden hebben als betekenis: 'de werking door het basiswerkwoord genoemd strekt zich geheel uit over het object waarop die werking gericht is'. Ze zijn altijd overgankelijk, ook al is het basiswerkwoord onovergankelijk, en ze hebben een perfectieve betekenis. De gevormde prefixwerkwoorden (zoals doorboren) moeten niet verward worden met samenkoppelingen met door- (zoals dóórboren).
Verder lezen
Door- + werkwoord
Een voorbeeld is het werkwoord doorboren, zoals in:
1Hij doorboorde de muur.
2De kogels hadden hem doorboord.
Soms is de betekenis 'de werking geschiedt grondig, door en door' of 'de werking strekt zich over een gehele oppervlakte of ruimte uit', zoals in:
3Het landschap is doorsneden door wegen.
Andere voorbeelden zijn
4doorploegen, doorpriemen, doorrijgen, doorsteken, doorweken, doorzeven
Deze werkwoorden hebben de hoofdklemtoon op de stam van het werkwoord. Dergelijke werkwoorden komen vaak als voltooid deelwoord (c.q. adjectief) voor, bijv. in doorregen spek.
Door- + substantief
Hoewel het prefix door- zich meestal aan werkwoorden hecht, is een substantief als basiswoord ook mogelijk, zoals in doorspekken ‘rijkelijk met iets vermengen’. Voorbeelden hiervan zijn de volgende werkwoorden:
5doordesemen, doorgeuren, doorwateren, doorzouten
Wel is het vaak mogelijk deze werkwoorden op te vatten als afgeleid van een werkwoord, omdat via conversie van substantieven werkwoorden als desemen en geuren gevormd kunnen worden.
Doorbóren vs. dóórboren
Naast de hierboven genoemde prefixwerkwoorden met door- zijn er ook samenkoppelingen met door, waardoor er minimale paren zijn, zoals:
Tabel 1. Prefixwerkwoorden en samenkoppelingen met door
prefixwerkwoord samenkoppeling
doorbóren dóórboren
doorbréken dóórbreken
doordríngen dóórdringen
doorglóeien dóórgloeien
Vaak heeft het prefixwerkwoord een meer figuurlijke betekenis dan de samenkoppeling, hoewel deze grens niet altijd scherp te trekken is. Vergelijk:
6aHij doorziet de truc meteen.onscheidbaar
bHij ziet de vergaderstukken gauw nog even door.scheidbaar
7aBinnen de kortste keren hadden ze de afzetting doorbroken.onscheidbaar
bDe priester had de hostie doorgebroken.scheidbaar
8aDeze profielen doorsnijden de belangrijkste geologische fenomenen van het Tertiair.onscheidbaar
Internet, geraadpleegd 8 februari 2022 
bZe sneden de banden door.scheidbaar
Literatuur
De Vries (1975: 175).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links