Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
14.6.3.1 Beknopte bijzinnen met om te of te + infinitief
Verder lezen
1
Als complement bij een substantivische kern kunnen beknopte bijzinnen met om te of te + infinitief optreden. Deze hebben de waarde van een voegwoordelijke (volledige) bijzin en kunnen zodoende geparafraseerd worden met een bijzin die wordt ingeleid door een voegwoord. Voorbeelden hiervan zijn:
1De opdracht (om) thuis te blijven (viel hem zwaar.) (= 'dat hij thuis moest blijven')
2De toestemming (om) op reis te gaan (kreeg ik gisteren pas.) (= 'dat ik op reis kon gaan')
3De bedoeling (om) een roman te schrijven (is bij haar nooit aanwezig geweest.) (= 'dat ze een roman zou schrijven')
4De eigenschap (om) goed met mensen om te kunnen gaan (is een deugd.) (= 'dat men goed met mensen om kan gaan')
Het gebruik van om is in deze complementszinnen vrijwel altijd mogelijk, maar niet verplicht. In vlot gesproken taalgebruik bestaat er echter een duidelijke voorkeur voor om te in plaats van te. Het weglaten van om doet gauw schrijftalig aan.
Wanneer het kernsubstantief een vorm van mededelen of van ervaren zonder meer noemt (de mededeling, het bericht, de verklaring, het gevoel, de verwachting, enz.) is het gebruik van om uitgesloten, bijv.:
5De verwachting te zullen slagen (deed hem overmoedig worden.)
6Moeders mededeling niet mee te willen gaan (verraste iedereen.)
7De verklaring van de premier met onmiddellijke ingang af te treden (zorgde voor veel politieke beroering.)
8De ervaring/de gewaarwording niet serieus te worden genomen (was fnuikend voor haar enthousiasme.)
9(Ze had) het merkwaardige gevoel nergens bij te horen.
Drukt het kernsubstantief een vorm van mededelen of ervaren met een bijkomend betekeniselement (bijv. een doel) uit (het bevel, de wens, het verzoek, enz.), dan is om weer wèl mogelijk (maar niet verplicht) en bestaat er in gesproken taalgebruik ook duidelijk een voorkeur voor om te in plaats van te, bijv.:
10M'n wens (om) te mogen blijven (is helaas niet ingewilligd.)
11(Hij kreeg) het verzoek (om) onmiddellijk terug te keren.
Zie ook [19.3.3/2].
2
Beknopte bijzinnen met infinitieven met om te of te kunnen voorwerpen of bepalingen bevatten, bijv.:
12aDe verklaring van de minister af te treden (kwam niet als een verrassing.)
bDe verklaring van de premier morgen af te treden (kwam niet als een verrassing.)
13aDe toestemming (om) op reis te gaan (heeft hij nog steeds niet gekregen.)
bDe toestemming (om) met zijn hond op reis te gaan (heeft hij nog steeds niet gekregen.)
14a(Hij kreeg) een intens verlangen (om) zijn kind te zien.
b(Hij kreeg) een intens verlangen (om) bij zijn vrouw zijn kind te zien.
3
Complementen in de vorm van beknopte bijzinnen met om te of te + infinitief komen na eventuele nabepalingen, met één uitzondering: de bijstelling, die gewoonlijk op de beknopte bijzin volgt. Maar wanneer de bijstelling een herhaling, correctie of verzwakking tot uitdrukking brengt, kan ze ook voor de beknopte bijzin staan:
15de inval die hij kreeg om te gaan vissen
16de eigenschap die hij heeft (om) goed met mensen om te kunnen gaan
Met een bijstelling in de zin:
17het bevel (om) aan te vallen, een opdracht van de koning
18het bevel, overigens een dwaas bevel, (om) aan te vallen
Complementen in de vorm van een beknopte bijzin met om te of te + infinitief kunnen ook eventueel verderop in de zin voorkomen, bijv.:
19(De generaal heeft van de president) het bevel (gekregen) om aan te vallen.
Zie ook [21.7.3.1/2], [3].
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links