7.2.2.2 Zelfstandig gebruik van rangtelwoorden
Rangtelwoorden kunnen, net als hoofdtelwoorden, ook zelfstandig gebruikt
worden, dat wil zeggen, zonder dat er een substantief volgt.
Er zijn verschillende manieren om dit zelfstandige gebruik te analyseren.
Wij vatten het rangtelwoord op als de kern van de nominale constituent,
in overeenstemming met bijvoorbeeld 14.4.8. Een alternatieve analyse is om het
rangtelwoord in dit soort constructies te beschouwen als voorbepaling
bij een weggelaten substantief als kern (zie ook 6.3.1.3).
1Je moet het vijfde
hoofdstuk doornemen en het
zevende.
2(De hoeveelste afslag
moet ik nemen?) De
derde.
Vanuit de context (namelijk dezelfde zin of een voorafgaande zin) kan hier
gemakkelijk een substantief aangevuld worden: het zevende
hoofdstuk in 1
en de derde afslag in 2. We spreken hier daarom van binnentekstelijk zelfstandig gebruik.
In de voorbeelden 3 en 4
is er sprake van buitentekstelijk gebruikte rangtelwoorden.
Hierbij ligt aanvulling vanuit de context minder voor de hand.
3Ze besteden het zware
werk uit aan derden.
4Wie eerst komt, krijgt
een plaats. De laatsten krijgen een kaartje voor
volgende week.
De rangtelwoorden derden en
laatsten krijgen in 3
en 4 de uitgang -n: ze verwijzen naar een
meervoudige referent én hebben uitsluitend betrekking op personen. Als het
rangtelwoord verwijst naar meerdere dingen, dus geen personen, wordt er
geen -n
toegevoegd:
5(De eerste scripties
werden op 14 juni ingeleverd.) De laatste kwamen
natuurlijk 1 minuut voor de deadline binnen.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Kathy Rys | november 2023 | |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 7,../../data/archief/ans2/e-ans/07/body.html; |
rangtelwoordzelfstandig gebruik