Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.5.7.3.i Het type 'voorzetsel + bezittelijk voornaamwoord + x'
Verder lezen
1
In twee subtypes is het bezittelijk voornaamwoord altijd z'n.
  1. 'op z'n -s'
    De betekenis van dergelijke constituenten, die als bijwoordelijke bepaling fungeren, is 'op de manier zoals aangeduid door het element x'. Als zodanig zijn adjectieven van aardrijkskundige namen in onbeperkt gebruik. Ook komen familienamen of voornamen voor, een enkele keer soortnamen; deze worden dan van een -s voorzien. Voorbeelden:
    1Ze zei het op z'n Amsterdams.
    2Koken jullie altijd op z'n Vlaams?
    3Zullen we het op z'n Vandenbroekes of op z'n Karels doen?
    4We doen het maar op z'n jan-boerenfluitjes. (= vaste uitdrukking)
    5Het ging daar echt op z'n boers toe.
  2. ' op z'n + overtreffende trap'
    Ook deze constituenten fungeren als bijwoordelijke bepaling. De meest voorkomende zijn:
    op z'n hoogst, op z'n laagst, op z'n laatst, op z'n minst, op z'n slechtst, op z'n voordeligst, op z'n vroegst, op z'n zachtst. Voorbeelden:
    6Ik heb het op z'n voordeligst berekend.
    7We zijn op z'n laatst om drie uur thuis.
    8Dat is op z'n zachtst gezegd minder prettig.
    Constituenten van deze structuur komen ook voor onder 3 .
    Als vaste uitdrukking kan nog vermeld worden: op z'n beloop (laten) , bijv. in de zin:
    9Ik heb de zaken maar op z'n beloop gelaten.
2
In twee andere subtypes is het bezittelijk voornaamwoord veranderlijk. Met 'veranderlijk' wordt bedoeld dat de keus van het voornaamwoord bepaald kan worden door het antecedent, maar ook onafhankelijk daarvan altijd z'n kan zijn.
  1. 'met + bezittelijk voornaamwoord + telwoord'
    Het telwoord heeft de speciale vorm op -en of de verkleinwoordvorm [7.1.3.1]. Voorbeelden:
    10aZe waren met z'n vieren.
    bZe waren met hun vieren.
    11aWat hebben we het gezellig, hè, zo met z'n tweetjes.
    bWat hebben we het gezellig, hè, zo met ons tweetjes.
  2. 'op + bezittelijk voornaamwoord + x'
    Het element x kan een woord in de overtreffende trap zijn, maar ook een ander woord, bijv. op - zondags (vergelijk 1). Het voornaamwoord is hier alleen veranderlijk als het antecedent geen persoon aanduidt. In de vaste uitdrukking op - elfendertigst is het voornaamwoord altijd veranderlijk. Voorbeelden:
    12aDe bollenvelden zijn nu op z'n mooist.
    bDe bollenvelden zijn nu op hun mooist.
    13aIn deze passage spelen de trompetten op z'n hardst.
    bIn deze passage spelen de trompetten op hun hardst.
    14aDat doe je ook op z' n elfendertigst!
    bDat doe je ook op je elfendertigst!
3
Soms wordt de keus van het bezittelijk voornaamwoord uitsluitend bepaald door het antecedent. Dit is het geval als het antecedent van het onder 2, [b] genoemde type ('op + bezittelijk voornaamwoord + x') een persoon aanduidt. Voorbeelden:
15Ik werk op m'n hardst!
16Ze was wat je noemt op haar zondags.
17's Avonds is hij op z'n best.
18Met die rode jurk ben je op je mooist.
Verder is tot deze categorie te rekenen het geïsoleerde in/op m'n/z'n (enz.) eentje:
19Ze deed het op d'r eentje.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links