Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
28.3.3.7 Het imperfectum en het plusquamperfectum ter uitdrukking van voorzichtigheidsmodaliteit
Verder lezen
Bij sommige werkwoorden, met name willen (en de in betekenis verwante combinaties graag hebben en graag zien), denken, kunnen, mogen en moeten (en de synoniemen (be)horen en dienen), kunnen het imperfectum en in beperkte mate het plusquamperfectum gebruikt worden voor een voorzichtige omschrijving (zie ook [28.2.2]). Soms veroorzaakt het gebruik van een presens- of imperfectumvorm een duidelijk betekenisverschil, bijv. in:
1aIk wil dat hij hier komt.
bIk wou dat hij hier kwam.
Zin 1a is een wilsuiting, de spreker oefent invloed uit op het komen; 1b is een wens, de spreker oefent geen invloed uit. Soms klinkt het imperfectum alleen wat minder stellig, wat beleefder of wat vriendelijker dan het presens, zoals in:
2aIk wil graag dat je met me meegaat.
bIk wou graag dat je met me meeging.
Andere voorbeelden:
3Ober, ik wou graag een pils en een jonge klare.
4Ik had graag dat je vanavond eens thuis bleef.
5Je zag graag dat dit allemaal opgeruimd wordt, begrijp ik uit je woorden.
6Weet u niet hoe het moet? Ik dacht dat de gebruiksaanwijzing toch heel duidelijk was.
7Hoeveel dacht u te besteden?
8Hij zakt steeds weer, hij kon beter ophouden met die rijlessen.
9Ze rookt veel te veel, ze mocht wel eens aan haar gezondheid denken.
10Het is al laat, we moesten maar eens opstappen.
11Hij heeft zich echt misdragen; op zijn leeftijd diende/hoorde hij toch beter te weten!
In 6 is bedoeld dat de gebruiksaanwijzing daadwerkelijk ook duidelijk is. Een zin als 12 zou impliceren dat dit niet het geval is (zie [28.3.3.4]):
12En ik dacht dat de gebruiksaanwijzing zo duidelijk was!
In plaats van een imperfectum van het zelfstandig werkwoord kan zou(den) met de infinitief van het zelfstandig werkwoord gebruikt worden. Enkele voorbeelden:
13Ik zou graag willen dat je met me meeging.
14Ik zou graag hebben dat je vanavond eens thuis bleef.
15Weet u niet hoe het moet? Ik zou toch denken dat de gebruiksaanwijzing heel duidelijk was.
16Zou je de deur even dicht willen doen?
Voor andere modale gebruikswijzen van de imperfectumvormen van moeten, mogen en zullen, zie [18.5.4.4/ii].
Soms kan in plaats van het imperfectum in dezelfde functie het plusquamperfectum gebruikt worden, dus zonder uit te drukken dat de werking vóór het spreekmoment ligt. Voorbeelden:
17Had u het bezorgd willen hebben, mevrouw?
18Ik had zo gedacht dat je daar wel tevreden mee zou zijn.
Voor het gebruik van de werkwoordstijden in de van willen, graag hebben, graag zien en denken afhankelijke bijzinnen: zie [2.4.8.11].
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links