28.3.3.7 Het imperfectum en het plusquamperfectum ter uitdrukking van
voorzichtigheidsmodaliteit
Verder lezen
Bij sommige werkwoorden, met name willen (en de in betekenis
verwante combinaties graag hebben en graag
zien), denken, kunnen, mogen
en moeten (en de synoniemen (be)horen en
dienen), kunnen het imperfectum en in beperkte mate het
plusquamperfectum gebruikt worden voor een
voorzichtige omschrijving (zie
ook
[28.2.2]). Soms veroorzaakt het gebruik van een presens- of
imperfectumvorm een duidelijk betekenisverschil, bijv. in:
Zin 1a is een wilsuiting, de
spreker oefent invloed uit op het komen;
1b is een
wens, de spreker oefent geen invloed uit. Soms klinkt het
imperfectum alleen wat minder stellig, wat beleefder of wat vriendelijker
dan het presens, zoals in:
Andere voorbeelden:
3Ober, ik wou
graag een pils en een jonge klare.
4Ik had graag
dat je vanavond eens thuis bleef.
5Je zag graag
dat dit allemaal opgeruimd wordt, begrijp ik uit je
woorden.
6Weet u niet hoe het moet? Ik
dacht dat de gebruiksaanwijzing toch heel duidelijk
was.
7Hoeveel dacht
u te besteden?
8Hij zakt steeds weer, hij
kon beter ophouden met die
rijlessen.
9Ze rookt veel te veel, ze
mocht wel eens aan haar gezondheid
denken.
10Het
is al laat, we moesten maar eens
opstappen.
11Hij heeft zich echt misdragen; op
zijn leeftijd diende/hoorde hij toch beter te
weten!
In 6 is bedoeld dat de
gebruiksaanwijzing daadwerkelijk ook duidelijk is. Een zin als
12 zou impliceren dat dit niet het
geval is
(zie
[28.3.3.4]):
12En ik dacht
dat de gebruiksaanwijzing zo duidelijk was!
In plaats van een imperfectum van het zelfstandig werkwoord kan
zou(den) met de infinitief van het zelfstandig werkwoord
gebruikt worden. Enkele voorbeelden:
13Ik zou graag
willen dat je met me meeging.
14Ik zou graag
hebben dat je vanavond eens thuis
bleef.
15Weet
u niet hoe het moet? Ik zou toch
denken dat de gebruiksaanwijzing heel duidelijk
was.
16Zou je de
deur even dicht willen doen?
Voor andere modale gebruikswijzen van de imperfectumvormen van
moeten, mogen en zullen,
zie
[18.5.4.4/ii].
Soms kan in plaats van het imperfectum in dezelfde functie het
plusquamperfectum gebruikt worden, dus zonder uit te drukken dat de werking
vóór het spreekmoment ligt. Voorbeelden:
17Had u het
bezorgd willen hebben, mevrouw?
18Ik had zo
gedacht dat je daar wel tevreden mee zou
zijn.
Voor het gebruik van de werkwoordstijden in de van willen,
graag hebben, graag zien en
denken afhankelijke bijzinnen:
zie
[2.4.8.11].
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |