18.5.4.17 Pogen, proberen, trachten,
zien, zoeken
Verder lezen
1
De werkwoorden pogen, proberen,
trachten, zien en zoeken worden
verbonden met een infinitief met te. Het getalsonderwerp van
de genoemde werkwoorden is tevens geïmpliceerd onderwerp van de infinitief.
Semantisch en syntactisch is deze groep werkwoorden in drieën te verdelen.
2
De werkwoorden pogen, proberen en
trachten zijn niet-verplicht groepsvormend:
Bij groepsvormend gebruik kan in de voltooide tijden zowel een een
vervangende infinitief (zoals in 1a)
als een deelwoord gebruikt worden (in het laatste geval gaat het om
zogenaamd quasi-groepsvormend gebruik;
zie
[18.5.1.2/1], geval [c]).
In regionaal taalgebruik (met name in het westelijke deel van België) kan het werkwoord
proberen
in een werkwoordelijke eindgroep verbonden worden met een infinitief zonder
te
, als het zelf als infinitief (of vervangende infinitief; zie 2) of als meervoudige achter-pv in de indicatief presens verschijnt
(vergelijk [18.5.4.20] en zie ook [18.5.4.1/ii]), bijv.:
2De politie
vermoedt dat de inbreker de deur heeft proberen
forceren.regionaal
3
Het werkwoord
zien
, dat de betekenis 'proberen' of 'ervoor zorgen dat' heeft, is in de onvoltooide
tijden niet-verplicht groepsvormend. Het komt dan vrijwel alleen voor met een hulpwerkwoord van
modaliteit, in de imperatief, of in de indicatief met de betekenis van een imperatief (vaak
vergezeld van het woord
maar
). Zie respectievelijk de voorbeelden 3,
4 en 5:
4(Als je hem ziet, )
zie hem mee te
brengen!
5Je ziet je
maar te redden.
In de voltooide tijden gelden de genoemde beperkingen niet en is
zien
verplicht groepsvormend: zie voorbeeld 7,
waaruit ook blijkt dat er een vervangende infinitief gebruikt wordt:
4
Het werkwoord zoeken, met de betekenis 'proberen' of 'ernaar
streven te', is verplicht groepsvormend:
Voorzover hier voltooide tijden mogelijk zijn, moet een vervangende
infinitief gebruikt worden.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
De werkwoorden proberen en zien kunnen ook
gevolgd worden door een bijzin met of; pogen,
trachten en zoeken kennen deze mogelijkheid
niet. Vergelijk:
In ia hebben we uiteraard niet
langer met groepsvormende, maar met zelfstandige werkwoorden te maken.
De betekenis van proberen/zien + infinitief is niet dezelfde
als die van proberen/zien + of-zin. In het
eerste geval heeft degene die door het onderwerp wordt aangeduid
werkelijk de bedoeling om te doen wat de infinitief uitdrukt. In het
tweede geval wordt alleen uitgedrukt dat hij onderzoekt of de
mogelijkheid daartoe bestaat.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |