Het plusquamperfectum stelt een werking voor als voltooid vóór het spreekmoment. De werking vond bovendien plaats vóór het referentiepunt. We kunnen de tijdsverhouding dus als volgt voorstellen (zie [2.4.8.2/i]):

w -- r -- s

Het tijdstip van de werking en het referentiepunt kunnen in de zin beide uitgedrukt zijn door een tijdsbepaling, zoals in 1a, maar het is ook mogelijk alleen het eerste, alleen het tweede, of geen van beide uit te drukken, zoals te zien is in respectievelijk 1b, 1c en 1d:

Uit het gebruik van het plusquamperfectum volgt voor zin 1b dat het vertellen na vrijdagnacht gebeurde, voor 1c dat de val van het kabinet vóór zaterdag plaatsvond, en voor 1d alleen dat de val van het kabinet aan het vertellen voorafging.

Andere voorbeelden:

Uit deze voorbeelden moge blijken, dat het plusquamperfectum in het algemeen, afgezien van de boven omschreven tijdsverhouding, dezelfde functies kan vervullen als het perfectum.

In een bijzin die ingeleid wordt door het voegwoord nadat, wordt het plusquamperfectum of een andere voltooide tijd (vergelijk [10.3.3.4]) gebruikt. Het gebruik van het imperfectum, zoals in 7b, is niet voor iedereen aanvaardbaar. Het imperfectum is in zo'n geval af te raden. Met dezelfde functie als nadat komt het voegwoord toen voor, maar dat kan zonder bezwaar ook een bijzin met een imperfectum inleiden. Vergelijk:

De zinnen 8a en 8b zijn overigens alleen maar allebei mogelijk omdat het 'dreigen' én als voorafgaand aan het 'komen' (zie 8a) én als gelijktijdig daarmee (zie 8b) kan worden voorgesteld.

In contexten waarin het praesens historicum gebruikt wordt (vergelijk [2.4.8.3/ii]), kan het perfectum de functie van het plusquamperfectum vervullen. Voorbeelden: