Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
9.6.3 In de absolute met- en zonder-constructie
Adposities zonder complement komen ook voor in de absolute met-constructie zoals in met het licht uit en in de absolute zonder-constructie zoals in zonder gordel om.
Verder lezen
In de absolute met-constructie wordt met gevolgd door een nominale constituent en nog een constituent. In (1a) bijvoorbeeld wordt het voorzetsel gevolgd door de nominale constituent het licht en een adpositieconstituent. In dit geval is de adpositieconstituent een partikel: uit. Die constituent drukt een tijdelijke toestand uit waarin de nominale constituent zich bevindt, die vaak met zijn of hebben te parafraseren is: het licht is aan in (1a), bijvoorbeeld, of de dirigent heeft oordoppen in in (1d).
1a's Avonds durfden de plattelandsjongens Bonham en Plant in hun hotelkamer niet eens met het licht uit te slapen.
bVeilig rijden met alcohol op blijkt volstrekt onmogelijk.
cDolfje ziet Noura staan met een weerwolfpakje aan.
dWe konden ons slecht voorstellen dat een dirigent met oordoppen in voor een orkest zou gaan staan.
FL/KR aangevuld met onderstaande zin en noteWaar de absolute met-constructie uitdrukt dat iets of iemand zich tijdelijk in een bepaalde toestand bevindt, geeft de absolute zonder-constructie juist aan dat die toestand niet geldt:
De absolute zonder-constructie is aan meer beperkingen onderworpen dan de absolute met-constructie: ze wordt enkel gebruikt in combinatie met ruimtelijke adpositieconstituenten en met voorzetsels zonder complement; zie de Syntax of Dutch  en De absolute met- en zonder-constructie .
2[B]estuurders die zonder gordel om of telefonerend rondrijden, worden aangehouden.
Ook samengestelde adposities vinden we in de absolute met- en zonder-constructie:
3aDe wind is nu stormachtig, het grijs in het noorden egaal met een donkere rouwband onderlangs.
bDe ruimte met filmschermen rondom ziet er prachtig uit, heel modern ook.
cOveral onder de dakgoot hangen donkerbruine bollen met een gaatje bovenaan.
d Het duurste stuk uit de collectie is een 'kroningsei' uit 1897, met binnenin een miniatuur van de koets die Aleksandra, echtgenote van tsaar Nicolaas II, naar de kroning bracht.
e Uithangbord moet de 72 meter hoge toren worden met bovenaan een ronddraaiend restaurant.
4aMet de evaluatiedatum zo dichtbij, worden nu hervormingen doorgevoerd die tot een jaar geleden hoogst controversieel waren.
bMet de verkiezingen zo nabij groeide de druk.
FL/KR onderstaande alinea toegevoegdAbsolute met- of zonder-constructies die een adpositie zonder complement bevatten, maken vaak deel uit van een ander zinsdeel en zijn daar een bepaling bij, zoals in de voorbeelden in (3). In zin (3b) bijvoorbeeld is de absolute met-constructie met filmschermen rondom een (bijvoeglijke) bepaling bij de nominale constituent de ruimte en vormt het samen met die constituent (nl. de ruimte met filmschermen rondom) het onderwerp van de zin. In dit geval kun je de absolute met-constructie niet op de eerste zinsplaats zetten zonder dat de betekenis van de zin verandert. De zin met filmschermen rondom ziet de ruimte er prachtig uit, heel modern ook drukt een andere betekenis uit dan die met de absolute met-constructie in (3b). In de voorbeeldzinnen in (4) daarentegen, is de absolute met-constructie telkens een op zichzelf staand zinsdeel, namelijk een bijwoordelijke bepaling, dat zonder betekenisverandering van de zin voorop kan worden geplaatst. In die zinnen drukt de absolute met-constructie een bijkomende omstandigheid uit ten opzichte van de gebeurtenis die door de hoofdzin wordt uitgedrukt. De absolute met-constructies in (4) zouden eventueel vervangen kunnen worden door gewone voorzetselconstituenten zonder dat de betekenis van de zin drastisch verandert. Zo kan zin (4b) bijvoorbeeld vervangen worden door Met de naderende verkiezingen groeide de druk .
Literatuur
  • (Broekhuis 2013)
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 M. Beliën, K. Rys januari 2021
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html;
    Interessante links