9.6.3 In de absolute met- en zonder-constructie
Adposities
zonder complement komen ook voor in de absolute
met-constructie zoals in met het licht
uit en in de absolute
zonder-constructie zoals in zonder gordel
om.
Verder lezen
In de absolute met-constructie wordt
met
gevolgd door een nominale constituent en nog een constituent. In (1a)
bijvoorbeeld wordt het voorzetsel gevolgd door de nominale constituent het licht en een
adpositieconstituent. In dit geval is de adpositieconstituent een partikel:
uit.
Die constituent drukt een tijdelijke toestand uit waarin de nominale constituent
zich bevindt, die vaak met zijn of hebben te
parafraseren is: het licht is
aan in (1a), bijvoorbeeld, of de dirigent heeft oordoppen
in in (1d).
FL/KR
aangevuld met onderstaande zin en noteWaar de absolute
met-constructie uitdrukt dat
iets of iemand zich tijdelijk in een bepaalde toestand bevindt, geeft de
absolute zonder-constructie juist
aan dat die toestand niet geldt:
De absolute
zonder-constructie is aan
meer beperkingen onderworpen dan de absolute
met-constructie: ze
wordt enkel gebruikt in combinatie met ruimtelijke
adpositieconstituenten en met voorzetsels zonder complement; zie de
Syntax of Dutch en De
absolute met- en
zonder-constructie
.
2[B]estuurders die
zonder gordel om of telefonerend rondrijden,
worden aangehouden.
Ook samengestelde adposities vinden we in de absolute met- en
zonder-constructie:
FL/KR onderstaande alinea toegevoegdAbsolute
met- of
zonder-constructies die een
adpositie zonder complement bevatten, maken vaak deel uit van een ander zinsdeel
en zijn daar een bepaling bij, zoals in de voorbeelden in (3). In zin (3b)
bijvoorbeeld is de absolute
met-constructie
met filmschermen rondom een
(bijvoeglijke) bepaling bij de nominale constituent de
ruimte en vormt het samen met die constituent
(nl. de ruimte met filmschermen
rondom) het onderwerp van de zin. In dit geval kun je
de absolute met-constructie niet op
de eerste zinsplaats zetten zonder dat de betekenis van de zin verandert. De zin
met filmschermen rondom ziet de ruimte er prachtig
uit, heel modern ook drukt een andere betekenis
uit dan die met de absolute
met-constructie in
(3b).
In de voorbeeldzinnen in (4) daarentegen, is de absolute
met-constructie telkens een
op zichzelf staand zinsdeel, namelijk een bijwoordelijke bepaling, dat zonder
betekenisverandering van de zin voorop kan worden geplaatst. In die zinnen drukt
de absolute met-constructie een
bijkomende omstandigheid uit ten opzichte van de gebeurtenis die door de
hoofdzin wordt uitgedrukt. De absolute
met-constructies in (4) zouden
eventueel vervangen kunnen worden door gewone voorzetselconstituenten zonder dat
de betekenis van de zin drastisch verandert. Zo kan zin (4b) bijvoorbeeld
vervangen worden door Met de naderende verkiezingen groeide
de druk
.
Literatuur
- (Broekhuis 2013)
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | M. Beliën, K. Rys | januari 2021 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html; |