Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
28.3.3.2.i Het gebruik van het imperfectum en het plusquamperfectum
Verder lezen
In een conditionele zin worden altijd imaginaire gebeurtenissen of toestanden beschreven. Het imperfectum drukt hierbij in verband met een niet of moeilijk te realiseren voorwaarde of veronderstelling, zoals in 1a, niet uit dat de werking voor het spreekmoment ligt, zoals bij de temporeel-aspectuele functies die deze werkwoordstijd heeft (zie [2.4.8.7/i]), maar wel dat de werking op het spreekmoment niet tot de realiteit behoort (irrealis). Omdat de in de als -zin uitgedrukte gelijkstelling van 'ik' en 'jij' onmogelijk is, is het principieel uitgesloten dat de beschreven werking realiteit is. Het presens kan dan ook niet worden gebruikt (1b):
1aAls ik jou was, deed ik het.
bAls ik jou ben, doe ik het.uitgesloten
In andere gevallen zijn zowel imperfectum als presens mogelijk. Vergelijk:
2aAls ze me aanboden om hier te komen werken, zei ik meteen ja.
bAls ze me aanbieden om hier te komen werken, zeg ik meteen ja.
In 2a geeft de spreker door het gebruik van het imperfectum aan dat het aanbod om hier te komen werken en zijn reactie daarop los gezien moeten worden van enig moment in verleden, heden of toekomst. Hij abstraheert van de tijd en geeft daarmee dus aan dat het hier niet om een beschrijving van de werkelijkheid gaat. In 2b daarentegen stelt hij een en ander voor als een reële mogelijkheid in de toekomst (het presens heeft hier dus futurale betekenis; zie [2.4.8.3/iii]).
De voorwaarde of veronderstelling hoeft niet in een conditionele zin van de vorm als..., dan... uitgedrukt te zijn:
3Ik bleef graag nog een weekje langer, maar ik moet weer aan het werk.
De niet uitgedrukte voorwaarde kan hier bijv. geformuleerd worden als: 'Als ik nog vakantie had...'.
Andere voorbeelden met het imperfectum in deze modale functie:
4Als ik geld had, ging ik op reis.
5Als hij niet zo ver weg woonde, kwam hij vast meteen naar je toe.
6Ik hoef er niet over te beslissen, maar ik gaf ze geen cent meer. (niet uitgedrukte voorwaarde: 'Als ik erover moest beslissen...')
Het plusquamperfectum kan dezelfde modale functie vervullen, maar drukt uit dat de niet-gerealiseerde werking (de al dan niet uitgedrukte voorwaarde of veronderstelling en de consequentie daarvan) vóór het spreekmoment ligt. Voorbeelden:
7Als ze me toen aangeboden hadden om hier te komen werken, had ik meteen ja gezegd.
8Ik was van de zomer graag nog een weekje langer gebleven, maar ik moest weer aan het werk.
9Als ik in mijn jeugd geld gehad had, had ik veel meer gereisd.
10Als hij toen niet zo ver weg gewoond had, was hij vast meteen naar je toe gekomen.
11Ik was toen geen penningmeester, maar ik had ze geen cent meer gegeven.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links