In een conditionele zin worden altijd imaginaire gebeurtenissen of toestanden beschreven. Het imperfectum drukt hierbij in verband met een niet of moeilijk te realiseren voorwaarde of veronderstelling, zoals in 1a, niet uit dat de werking voor het spreekmoment ligt, zoals bij de temporeel-aspectuele functies die deze werkwoordstijd heeft (zie [2.4.8.7/i]), maar wel dat de werking op het spreekmoment niet tot de realiteit behoort (irrealis). Omdat de in de als -zin uitgedrukte gelijkstelling van 'ik' en 'jij' onmogelijk is, is het principieel uitgesloten dat de beschreven werking realiteit is. Het presens kan dan ook niet worden gebruikt (1b):

In andere gevallen zijn zowel imperfectum als presens mogelijk. Vergelijk:

In 2a geeft de spreker door het gebruik van het imperfectum aan dat het aanbod om hier te komen werken en zijn reactie daarop los gezien moeten worden van enig moment in verleden, heden of toekomst. Hij abstraheert van de tijd en geeft daarmee dus aan dat het hier niet om een beschrijving van de werkelijkheid gaat. In 2b daarentegen stelt hij een en ander voor als een reële mogelijkheid in de toekomst (het presens heeft hier dus futurale betekenis; zie [2.4.8.3/iii]).

De voorwaarde of veronderstelling hoeft niet in een conditionele zin van de vorm als..., dan... uitgedrukt te zijn:

De niet uitgedrukte voorwaarde kan hier bijv. geformuleerd worden als: 'Als ik nog vakantie had...'.

Andere voorbeelden met het imperfectum in deze modale functie:

Het plusquamperfectum kan dezelfde modale functie vervullen, maar drukt uit dat de niet-gerealiseerde werking (de al dan niet uitgedrukte voorwaarde of veronderstelling en de consequentie daarvan) vóór het spreekmoment ligt. Voorbeelden: