9.2.1 Achterzetselconstituenten: functie in de zin
Achterzetselconstituenten fungeren vaak als (verplichte) bepaling van richting. Daarnaast zijn er
achterzetselconstituenten die we als bepaling
van plaats kunnen opvatten en achterzetselconstituenten die fungeren
als tijdsbepaling of zinsdeelstuk.
Verder lezen
Achterzetsels in een bepaling van richting
Achterzetselconstituenten fungeren vaak als verplichte bepaling van richting. Ze
beschrijven het pad waarlangs iets of iemand beweegt: dat kan de referent van
het onderwerp zijn, zoals in (1), of die van het lijdend voorwerp, zoals in (2).
Of ze beschrijven de richting van een blik, of een pad waarlangs geluid zich
voortbeweegt, zoals in (3).
Achterzetsels in een bepaling van plaats
In beperkte mate kunnen achterzetselconstituenten ook dienst doen als bepaling
van plaats. Daarbij wordt wel altijd het idee van een pad opgeroepen. Iets of
iemand bevindt zich bijvoorbeeld aan het eind van het pad dat de
achterzetselconstituent beschrijft, zoals in (4). Vaak heeft diegene dat pad ook
zelf afgelegd, zoals in (4b) en (4d), of moeten we het pad in gedachte volgen om
tot die locatie te komen, zoals in (4a).
Iets kan zich ook uitstrekken langs het pad, zoals in (5). Merk op dat de
catwalk en
asfaltbaan in werkelijkheid
niet bewegen, maar hun vorm en oriëntatie ten opzichte van het referentieobject
wordt beschreven door middel van een bewegingswerkwoord
(zigzaggen en
kronkelen) en een
achterzetselconstituent.
Achterzetsels in een bepaling van tijd
Sommige achterzetsels komen ook voor in bijwoordelijke bepalingen van tijd,
namelijk door,
rond en de combinatie
... in … uit. Zij geven een
periode aan waarin iets voortduurt of herhaaldelijk gebeurt.
Het patroon ... in ... uit kan
overigens ook ruimtelijk gebruikt worden, zoals in Terwijl
hij maar voortslenterde, straat
in
straat
uit, bekroop hem een gevoel van
eenzaamheid.
Achterzetsels in een zinsdeelstuk
In beperkte mate komen achterzetsels ook voor in zinsdeelstukken, namelijk
bepalingen bij een zelfstandig naamwoord dat een route of reis uitdrukt, zoals
trap,
pad,
weg,
taxi- of busrit en
tocht in (7):
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Maaike Beliën | januari 2021 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html; |