Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.9.2.3.ii Het predicatieve gebruik van de vormen alle(n), allemaal, alles, ieder en elk
Verder lezen
1
De vormen alle(n) , allemaal , alles , ieder en elk kunnen predicatief gebruikt worden, als een soort bepaling van gesteldheid(zie 20.9.2, sectie 2), categorie [d]. Ze verwijzen dan naar een antecedent in dezelfde (enkelvoudige) zin, dat personen en/of zaken kan aanduiden.
Het antecedent kan een naamwoordelijke constituent met een meervoudig zelfstandig voornaamwoord of een vragend voornaamwoord als kern zijn of een substantivische naamwoordelijke constituent. De wederkerende, wederkerige en onbepaalde voornaamwoorden komen niet als antecedent in aanmerking.
Is het antecedent een substantivische naamwoordelijke constituent, dan verwijzen alle(n) , ieder en elk altijd naar een constituent met als kern een telbaar substantief in het meervoud; allemaal kan bovendien verwijzen naar een constituent met als kern een stof- of verzamelnaam (voor een uitzondering zie(5.9.2.2, sectie 2)).
2
Het gebruik van het predicatieve alle(n) behoort tot de formele taal. Als het antecedent uitsluitend personen aanduidt, wordt de vorm allen gebruikt, anders - dus ook bij combinaties als paarden en ruiters - alle. Voor de keuze tussen ieder en elk geldt hetzelfde als wat daarover onder i 1 opgemerkt is. Voorbeelden zijn (antecedent en onbepaald voornaamwoord zijn gecursiveerd):
1Ze kregen ieder/elk een gulden.
2Zijn ze allen aanwezig?formeel
3Zijn ze er allemaal?
4Die van hiernaast hebben allemaal een grote neus.
5Deze schilderijen zijn niet zo bijzonder, maar die in de andere zaal moet je eens elk afzonderlijk goed bekijken.
6Die boeken zijn dus van het instituut, maar waar staan de jouwe dan allemaal?
7De opvarenden, die allen gered werden, zijn inmiddels in Hongkong aangekomen.formeel
8De onderwijzer gaf de leerlingen ieder/elk een schrift.
9Deze honden zijn allemaal ontwormd.
10Het zand moet allemaal weg.
11Die rommel is gelukkig allemaal opgeruimd.
12De vliegtuigen zijn alle op hun basis teruggekeerd.formeel
Bij een vragend voornaamwoord kan alleen allemaal gebruikt worden, bijv.:
13Wie komen er allemaal?
14Wat is er allemaal gebeurd?
15Wat ligt daar allemaal?
3a
De vormen allen en allemaal kunnen samen met een meervoudig persoonlijk voornaamwoord (in de volle vorm) dat naar personen verwijst, op de eerste zinsplaats staan. Ze kunnen dan opgevat worden als een nabepaling bij dat voornaamwoord. Voorbeelden:
16Jullie allemaal weten wat er gebeurd is.
17Wij allen hebben gezondigd.formeel
Gewoner dan 16 is evenwel een zin met de volgorde als in 18, waarbij geen sprake meer is van een nabepaling:
18Jullie weten allemaal wat er gebeurd is.
3b
De vorm alles wordt op een vergelijkbare manier gebruikt als nabepaling bij de zelfstandige aanwijzende voornaamwoorden dit en dat. Voorbeelden:
19Dit alles om jullie duidelijk te maken hoe ernstig de situatie is.
20Dat alles zou niet nodig geweest zijn als er naar mij geluisterd was.
4
Het predicatieve alle kan gecombineerd worden met een bepaald hoofdtelwoord (de andere predicatieve voornaamwoorden niet). Het behoort dan tot de standaardtaal en krijgt nooit een -n. Voorbeelden zijn de volgende (a)-zinnen (vergelijk met de hier als (b)-zinnen herhaalde voorbeelden van het onder i 2 behandelde niet-zelfstandige alle):
21aDe leerlingen zijn alle tien geslaagd.
bAlle tien (de) leerlingen zijn geslaagd.
22aDie gijzelaars zijn alle negentig gered.
bAlle negentig (die) gijzelaars zijn gered.
23aOnze kinderen hebben alle drie een ingenieursdiploma.
bAlle drie onze kinderen hebben een ingenieursdiploma.
Met ieder, elk en allemaal zijn alleen constructies mogelijk als:
24De tien leerlingen zijn allemaal geslaagd.
25De vier verdachten werden ieder langdurig ondervraagd.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Vermelding verdient nog het gebruik van allemaal in zinnen als de volgende, die tot de informele taal behoren:
iEr hingen allemaal schilderijen aan de muren.informeel
iiEr zwommen allemaal eenden in de vijver.informeel
iiiEr liepen allemaal mensen heen en weer.informeel
ivMijn horloge kon ik wel weggooien: er was allemaal zand in gekomen.informeel
Het voornaamwoord allemaal heeft hier geen collectiverende betekenis; het duidt een relatief grote hoeveelheid van iets aan, meestal over een relatief grote oppervlakte verspreid.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links