Een aantal werkwoorden die een lijdend voorwerp bij zich kunnen hebben, kan ook voorkomen zonder lijdend voorwerp. Ze duiden een werking aan die betrekking heeft op iets wat al dan niet uitgedrukt kan worden. Zo veronderstelt eten iets wat gegeten wordt, maar in zin 11a wordt dat genoemd en in 11b niet. Deze werkwoorden kunnen, zoals uit de meeste voorbeelden blijkt, met en zonder lijdend voorwerp gecombineerd worden terwijl het onderwerp hetzelfde blijft. Ze worden vaak zonder meer overgankelijk genoemd, ook als ze zonder lijdend voorwerp voorkomen. Hieronder worden enkele voorbeelden van dergelijke werkwoorden gegeven, in de (a) -zinnen met en in de (b) -zinnen zonder lijdend voorwerp gebruikt (werkwoord en lijdend voorwerp zijn gecursiveerd):

Een aantal werkwoorden kan zowel overgankelijk als onovergankelijk worden gebruikt naargelang van de betekenis, en, daarmee samenhangend, het soort onderwerp waarmee ze gecombineerd worden. De betekenis van het overgankelijk gebruikte werkwoord is dikwijls te omschrijven als: 'veroorzaken wat door het onovergankelijk gebruikte werkwoord wordt uitgedrukt'. Een enkele keer bestaan er voor deze beide betekenissen twee verschillende werkwoorden, bijv. vallen en vellen 'doen/laten vallen', drinken en drenken 'doen/laten drinken', liggen en leggen 'doen/laten liggen'. Werkwoorden als vellen, drenken en leggen worden causatieve werkwoorden genoemd.

In de volgende voorbeelden zijn de werkwoorden in de (a) -zinnen overgankelijk, in de (b) -zinnen onovergankelijk (werkwoord en lijdend voorwerp zijn gecursiveerd):

Soms is het betekenisverschil tussen het overgankelijke en het onovergankelijke werkwoord van andere aard dan in de hierboven gegeven voorbeelden:

Een aantal werkwoorden die gewoonlijk overgankelijk zijn, kan onovergankelijk gebruikt worden in constructies - zogenaamde mediumconstructies - die afgezien van het ontbreken van een lijdend voorwerp de volgende kenmerken hebben:

• het onderwerp is altijd een derde persoon enkelvoud of meervoud en duidt geen menselijk wezen aan;
• er is een bijwoordelijke bepaling vereist die een waarderend element aan het gezegde toevoegt;
• het werkwoord treedt doorgaans als persoonsvorm op en staat meestal in de tegenwoordige tijd.

De zin heeft een passieve betekenis doordat het onderwerp een element is dat bij overgankelijk gebruik van het desbetreffende werkwoord als lijdend voorwerp kan fungeren (vergelijk 25b met 25a). Voorbeelden:

Voorbeelden waarin het werkwoord in een verledentijdsvorm (imperfectum of perfectum) optreedt (en in het tweede geval dus in de vorm van een voltooid deelwoord), zijn respectievelijk:

Een aantal werkwoorden is meestal onovergankelijk, maar kan onder bepaalde voorwaarden overgankelijk gebruikt worden. Er kunnen vijf gevallen onderscheiden worden.