9.6.2 Als naamwoordelijk deel van het gezegde
Adposities zonder complement kunnen ook fungeren als naamwoordelijk deel van het
gezegde, zoals in (1)-(3). In al deze voorbeelden vinden we het werkwoord
zijn,
dat we dan kunnen beschouwen als een koppelwerkwoord. In veel gevallen valt er
ook te denken aan een scheidbaar samengesteld werkwoord, waarvan dan alleen het
partikel aanwezig is. Dit geldt voor de voorbeelden in (1). We kunnen
bijvoorbeeld denken aan opgemaakt in (1a), uitgeschakeld in
(1b) en binnengekomen in (1c). Maar dat geldt
niet voor de voorbeelden in (2) en (3). We zouden in de gevallen in (3) wel
nominale constituenten als complement kunnen denken, zoals
de mode in (3a) en (3b), en
dat plan in (3c) en
(3d).
FL/KR de 2 paragrafen hieronder vervangen door de paragrafen
eronder.Deze functie is niet duidelijk van de
vorige af te grenzen omdat men het gebruik als naamwoordelijk deel in veel
gevallen op een scheidbaar werkwoord kan terugvoeren. Het voorzetselbijwoord
is dan te beschouwen als een restant van een deelwoord van een scheidbaar
werkwoord. [[iets over andere typen bepalingen?]]
Voorbeelden:In
andere gevallen, met name bij het werkwoord zijn,
ligt deze interpretatie minder voor de hand. :
FL Vanaf hieronder tot einde nieuw
toegevoegdZinnen waarin een adpositie zonder complement als
naamwoordelijk deel van het gezegde voorkomt, zijn dus niet altijd duidelijk af
te bakenen van die waarin het voorzetselbijwoord deel uitmaakt van een scheidbaar samengesteld werkwoord. Bij de zinnen in (1)
kan men namelijk een scheidbaar samengesteld werkwoord denken (bijv.
opmaken in (1a),
uitschakelen in (1b)). De
partikels op het eind van de zinnen (1a)-(1g) zijn dan te beschouwen als
restanten van deelwoorden van scheidbaar samengestelde werkwoorden (bijv.
op van
opgemaakt,
uit van
uitgezet). Een zin als (1b)
De winkeldeur stond open, maar het licht was
uit lijkt dan enigszins
op een zin als Buiten en binnen hebben we de grote lichten
aangezet, met dat
verschil dat in het geval van een naamwoordelijk deel van het gezegde steeds
zijn als koppelwerkwoord
gebruikt wordt, en dat enkel het bijwoordelijk deel van het deelwoord in de zin
verschijnt (bijv. uit en niet
uitgezet).
In gevallen zoals in (2) kan er geen scheidbaar samengesteld werkwoord bij de
zinnen worden gedacht, en kan er evenmin een nominale constituent als complement
worden gedacht. In die gevallen is de overeenkomst met de corresponderende voor-
of achterzetsels vrijwel alleen maar op vorm gebaseerd en is er geen duidelijke
semantische relatie (bijvoorbeeld tussen Om kwart over drie
is de school uit en
Hij liep de school
uit) .
Verder lezen
Literatuur
- (Broekhuis 2013)
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | M. Beliën, K. Rys | januari 2021 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html; |