Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
21.8.2.2 Afhankelijke zinnen
Verder lezen
Bepaalde soorten afhankelijke zinnen, onder meer die met voor-pv (zie [21·2] en ook [21·3·1·2]), komen in de aanloop voor. Het gaat om de volgende types:
  1. Toegevende zinnen met (ook) al of hoe/wat/wie...ook, bijv.:
    1Ook al heeft hij de tijd, hij |komt| toch niet.
    2Wie er ook belt, ik |doe| toch niet open.
    Het gebruik van toch is na dit soort zinnen niet steeds nodig, zoals de volgende voorbeelden laten zien:
    3Ook al komt de brandweer nog, het gebouw |is| totaal verloren.
    4Hoe hij ook zijn best deed, hij |kreeg| het stuk niet af.
    Dergelijke gevallen zonder het bijwoord toch in de eigenlijke zin komen vooral in de geschreven taal voor.
  2. Toegevende zinnen zonder voegwoord;
    Ook hier is het gebruik van toch facultatief. Vergelijk met elkaar:
    5aWas de reclame groot, toch |bleef| het succes maar klein.formeel
    bWas de reclame groot, het succes |bleef| maar klein.formeel
    Het weglaten van het bijwoord toch op de eerste zinsplaats en het niet optreden van inversie zoals in zin 5b behoort tot formeel taalgebruik. (Dat ook 5a het label 'formeel' krijgt, heeft te maken met het feit dat toegevende zinnen zonder voegwoord op zich tot formeel taalgebruik behoren.)
  3. Vergelijkende zinnen;
    Een verwijswoord (bijv. zo) hoeft niet altijd aanwezig te zijn, hoewel een zin als 6 ongewoon is:
    6(En) net alsof hij de chef van de afdeling was, hij |begon| iedereen opdrachten |te geven. |twijfelachtig
    In deze zin is de aanloop enkel door komma-intonatie van de eigenlijke zin afgescheiden. Het onderwerp van de zin (hij) neemt nu de eerste zinsplaats in (er is dus geen inversie van onderwerp en persoonsvorm). In plaats van zin 6 gebruikt men liever een zin met inversie, waarbij de vergelijkende zin dan op de eerste zinsplaats staat:
    7(En) net alsof hij de chef van de afdeling was |begon| hij iedereen opdrachten |te geven.|
    Opmerking
    Verdieping
    Opmerking
    Bij een samengestelde zin zoals:
    iJe moet nu niet doen alsof je niets weet.
    waar de vergelijkende zin afhangt van het werkwoord uit de rompzin en onweglaatbaar is (doen alsof) (zie [21·3·1·2], [2]), blijkt plaatsing van de vergelijkende zin op de eerste zinsplaats niet mogelijk te zijn. Mét verwijswoord is misschien wel plaatsing in de aanloop mogelijk:
    iiAlsof je helemaal niets weet, zó |moet| je nu niet doen.
    Vergelijk met de zinnen 8 en 9 hierna.
    Andere vergelijkende zinnen lijken alleen in de aanloop voor te kunnen komen als ze een verwijswoord in de eigenlijke zin hebben (en wel op de eerste zinsplaats daarvan), bijv.:
    8Als was hij beter dan de anderen, zo |gedraagt| hij zich steeds.
    9Zoals het ons opgedragen was, zo |voerden| we het werk ook uit.
  4. Voorwaardelijke zinnen zonder voegwoord, bijv.:
    10Leest hij het boek niet, dan |moet| hij het gauw terug|bezorgen. |
    11Was hij met de bus gekomen, dan |zou| hij nu niet natgeregend |zijn. |
    Zie voor het al dan niet gebruiken van het verwijswoord dan [21·8·3/2].
    Ook veronderstellende zinnen met de constructie mocht ... kunnen in de aanloop voorkomen. Zie bijv. 12 en 13. In deze laatste zin is een verwijswoord uitgesloten. Het betreft hier een ander geval dan in voorbeeld 11: in voorbeeld 12 staat het tweede deel van de samengestelde zin niet in directe relatie tot het eerste.
    12Mocht je toch nog willen komen, dan |hoef| je maar |te bellen. |
    13Mocht er iemand naar me vragen, ik |ben| vanavond thuis.
    Met een duidelijke pauze na de aanloop is ook zin 12 zonder verwijswoord (en zonder inversie) mogelijk.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links