Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.3.4.1.8 Samenkoppelingen met door
Voor samenkoppelingen met door- kunnen de volgende drie betekenissen onderscheiden worden:
  1. De betekenis van de samenkoppeling kan omschreven worden als 'voortgaan met, blijven + werkwoord'. Het werkwoordelijke deel van de samenkoppeling moet een handeling of een proces uitdrukken en moet onovergankelijk gebruikt zijn.
    1aZe eten maar door.
    b*Ze eten hun boterhammen maar door.
    c*Ze liggen maar door.uitgesloten met deze betekenis
    Het procedé is productief. Voorbeelden van zulke samenkoppelingen met duratieve betekenis zijn:
    2doordrinken, doorgaan, doorgroeien, doorkletsen, doorroken, doorsukkelen, doorwerken, doorzeuren.
    Dergelijke partikelwerkwoorden worden in een zin meestal vergezeld door het bijwoord maar of al(s) maar, bijv.:
    3Hij surfte maar door, zelfs toen de zee wilder werd.
    Ze breide al(s) maar door.
    Het wintert maar door.
    Een enigszins afwijkende betekenis is aanwezig in zinnen als:
    4Wilt u maar doorlopen?
    Doorrijden a.u.b.!
    gezegd tegen iemand die opgehouden heeft of wil ophouden met lopen of rijden, of de snelheid van zijn beweging moet verhogen.
  2. De samenkoppeling betekent 'door de werking uitgedrukt in het werkwoord iets of iemand in contact brengen met een andere persoon, instantie of zaak', bijv. iemand doorverbinden ('iemand verbinden met een andere persoon of instantie'). Andere voorbeelden van dit productieve procedé zijn:
    5(een bericht) doorbellen, (de prijs) doorberekenen, (iets) doorgeleiden, (iets) doorgeven, (iets) doorsturen, (een geheim) doorvertellen en (een patiënt) doorverwijzen
    Op dezelfde manier kan doortikken gevormd worden als in:
    6De voetballer tikte de bal handig door.
  3. De betekenis kan omschreven worden met 'door...heen', bijv. doorstrepen 'een streep halen door iets heen'. Ook in deze betekenis is het procedé productief. Voorbeelden zijn:
    7doordringen (in/tot), (een boek) doorkijken, doorkrassen, (een patiënt) doorlichten, (een zaak) doorspreken, (het probleem) doorexcerceren.
    Vaak is het betekeniselement 'stuk, in tweeën' aanwezig, bijv.:
    8 (een stok) doorbreken, (z'n rug) doorliggen, (z'n schoenen) doorlopen, (z'n knie) doorvallen, doorknippen, doorprikken, doorroesten, doorscheuren, doorslaan, doorsnijden, doorzagen
    Zo is ook doorvaren gebruikt in:
    9Bij de opening van het nieuwe kanaal werd het lint doorgevaren.
    De samenkoppelingen uit deze groep zijn qua betekenis niet altijd scherp af te grenzen van de werkwoorden met het prefix door-, dat ook productief gebruikt wordt. Daarnaast komen ook in betekenis verwante samenkoppelingen met voort voor.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links