Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.3.4.4 Samenkoppelingen met een adjectief
Samenkoppelingen met een adjectief zijn voor het merendeel combinaties van een ongeleed inheems adjectief in combinatie met een ongeleed inheems werkwoord. Voorbeelden zijn:
1blootgeven, blootstaan, doodzwijgen, dwarsliggen, fijnmalen, goedkeuren, grootbrengen, hardmaken, klaarkomen, krompraten, losbreken, platleggen, platlopen, schoonmaken, stuklezen, volgieten, vreemdgaan, vrijspreken, witwassen, zwartmaken
Daarnaast komen er ook enkele gelede adjectieven voor in samenkoppelingen, zoals:
2bekendmaken, bezighouden, gelijklopen, gereedstaan, geringschatten, gevangennemen, tevredenstellen
Deze woordcombinaties kunnen als eenheid optreden in een werkwoordelijke eindgroep en in de aan het+infinitief-constructie. Dit geldt bijvoorbeeld voor de samenkoppeling witwassen, maar niet voor de woordgroep groen verven, die geen samenkoppeling is:
3aIk hoorde dat ze het geld {willen witwassen /wit willen wassen}.
bMijn buurman is geld {aan het witwassen / wit aan het wassen}.
4aIk hoorde dat ze het huis {*willen groenverven / groen willen verven}.
bMijn buurman is zijn huis {*aan het groenverven / groen aan het verven}.
In dit soort samenkoppelingen valt de klemtoon op het eerste deel, anders dan in de corresponderende woordgroepen:
5aJesse kan {hárdlopen / hard lópen}.
bHij wil deze artikelen {góedkeuren / goed kéuren}.
Voor sommige adjectieven is productieve vorming van samenkoppelingen mogelijk, zoals voor:
6adicht: dichtgooien, dichtmetselen, dichtnieten, dichtplakken, dichtslaan
bdood: doodknuppelen, doodschieten, doodschoppen, doodslaan, doodzwijgen
copen: openbreken, opendoen, opengooien, openspringen, openwrijven
dvol: volgieten, volladen, vollopen, volproppen, volstouwen
Sommige combinaties van een adjectief en een werkwoord komen alleen voor in de infinitiefvorm of als immobiel werkwoord, zoals snelschaken. In de volgende zin is er wel sprake van een finiete vorm van het werkwoord, maar dit is alleen mogelijk in een bijzin waar de twee woorden direct op elkaar volgen:
7Ik ben er trots op dat mijn broer zo goed snelschaakt.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links