5.6.9 Van + aanwijzend element
Verder lezen
1
In informele taal kunnen de aanwijzende voornaamwoorden deze,
dit, die, dat en
zulk(e), het woord dergelijk(e) en de
naamwoordelijke constituent dit/dat soort een vaste
verbinding aangaan met het voorzetsel van. De betekenis en de
syntactische mogelijkheden van deze 'van-constructies' zijn
gelijk aan die van zulk(e); verbindingen die met zo'n
van-constructie beginnen, gedragen zich dan ook niet als
voorzetselconstituenten, maar als naamwoordelijke constituenten (zie
hiervoor
verder
[14.4.3.2]). Voorbeelden zijn:
Deze van-constructies kunnen op twee manieren gebruikt worden,
die onder 2 en 3 besproken worden.
2
De betekenis van de
van
-constructie is te omschrijven als: 'zulk(e)...als je hier voor je ziet',
'zulk(e)...als waar we het nu over hebben'. Het op
van
volgende woord is min of meer beklemtoond. In dit geval kunnen in principe alle
onder 1 genoemde
van
-constructies gebruikt worden, met dien verstande dat
van deze/van dit (soort)
het betekeniselement 'dicht(er) bij',
van die/van dat (soort)/van dergelijk(e)
het betekeniselement 'ver(der) weg' bevatten (vergelijk(5.6.3.1, sectie
2));
van zulk(e)
is in dit opzicht neutraal. Voorbeelden:
3(sprekend over
een opvallend gekleed iemand in het gezelschap van spreker en hoorder: )
Hij draagt altijd van deze/van dit soort/van zulke
gekke kleren.informeel
4A: Ze droeg
handschoenen tot haar oksels, en een hoed met een veer van bijna een meter.
B: Ze loopt altijd in van dergelijke/van dat soort/van
zulke gekke kleren rond.informeel
5(in een winkel,
terwijl men twee soorten pennetjes laat zien: ) Heeft u nog van
déze/van zúlke pennetjes, of alleen maar van díe/van
zúlke?informeel
6Ik houd
meestal wel van zoete appels, maar van déze zoete
appels vind ik níet lekker.informeel
7(wijzend: )
Van dít glas vind ik mooier, maar van
dát glas is veel goedkoper.informeel
3
De betekenis van de van-constructie is minder nadrukkelijk dan
de onder 2 bedoelde; ze is te omschrijven als: '..., je weet
wel'. Het op van volgende woord is onbeklemtoond. In dit geval
kunnen alleen die, dat en zulk(e)
met van verbonden worden. Voorbeelden:
10Er lag
allemaal van dat fijne zánd op de grond, met figuren
erin.informeel
11Hebt u nog
van die chocola met hele
nóótjes?informeel
12Ik houd van
appels, maar van die/van zulke zóete appels vind ik
niet lekker.informeel
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Het graadaanduidende
zulk(e)
(5.6.6, sectie
1) kan ook in de vorm
van zulk(e)
voorkomen. In dit geval is
zulk(e)
beklemtoond en zijn andere
van
-constructies onmogelijk. Vergelijk met 8a en 9a hierboven:
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |