Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.6.4.1 Woorden met klemtoonneutrale suffixen
Er zijn twee typen suffixen die de klemtoon van het grondwoord intact laten. Het eerste type wordt gevormd door suffixen die prosodisch één prosodisch woord vormen met het grondwoord. Het gaat om de volgende suffixen, die we kunnen aanduiden als prosodisch onzelfstandig:
Tabel 1. Prosodisch onzelfstandige suffixen
suffix grondwoord woord met suffix
-aar mólen mólenaar
-de véértien véértiende
-e áárdig áárdige
-el drúp drúppel
-en páling pálingen
-erd stóút stóúterd
-erig gróén gróénerig
-ing ópen ópening
-nis vúil vúilnis
-s góéd góéds
-sel stíjf stíjfsel
-st móói móóist
-ste miljóén miljóénste
-ster árbeid árbeidster
-t téél téélt
-te fláúw fláúwte
-tje tráán tráántje
Dat zulke suffixen één prosodisch woord vormen met het grondwoord, kunnen we bij suffixen die met een klinker beginnen zien aan de syllabeverdeling. Zo is de syllabeverdeling van het woord opening als volgt: o.pe.ning. De morfologische grens tussen open en -ing vindt dus geen weerslag in de syllabeverdeling.
De meeste van deze suffixen kunnen zelf geen klemtoon dragen omdat ze geen volle klinker bevatten; de enige twee uitzonderingen zijn -ing en -nis. Maar dat verklaart niet volledig dat ze klemtoonneutraal zijn. Immers, ze verschuiven de klemtoon ook niet naar rechts, hoewel dat fonologisch wel had gekund. In het woord arbeider bijvoorbeeld, afgeleid van árbeid, blijft de klemtoon op de eerste syllabe, en verschuift deze niet naar de voorlaatste syllabe. Deze suffixen moeten dus worden gemarkeerd als extrametrisch: bij de berekening van de plaats van de hoofdklemtoon tellen ze niet mee.
Het tweede type klemtoonneutrale suffixen wordt gevormd door suffixen die een eigen prosodisch woord vormen. Deze suffixen verschuiven evenmin de hoofdklemtoon van het grondwoord. Zulke woorden vertonen het dominante klemtoonpatroon van samenstellingen: hoofklemtoon op het eerste prosodisch woord, en secundaire klemtoon op de beklemtoonbare syllabe van het suffix.
Tabel 2. Prosodisch zelfstandige suffixen
suffix grondwoord afgeleid woord
-achtig kérmis kérmisàchtig
-baar verdédig verdédigbààr
-dom chrísten chrístendòm
-heid verlégen verlégenhèid
-ling bekéér bekéérlìng
-loos wéérga wéérgalòòs
-schap váder váderschàp
-zaam vóéd vóédzààm
Voor deze suffixen geldt dus dat ze voorspelbaar klemtoonneutraal zijn door hun fonologische status van zelfstandig prosodisch woord.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij september 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links