12.5.2.1.1.3 De uitheemse voorvoegsels non-, in- en a-
Non-, in- en a- zijn uitheemse voorvoegsels, of prefixen, die
voornamelijk met uitheemse adjectieven combineren.
Verder lezen
Non-
Bij enkele van oorsprong vreemde woorden wordt het ontkennende adjectief met
non- gevormd, bijv.
1non-figuratief,
non-conformistisch, non-actief
In-
Het voorvoegsel in- /ɪn/ (met de allomorfen
ɪm vóór
b, p,
m,
ɪŋ
vóór k,
ɪl
vóór l en
ɪr
vóór r),
treedt op in uitheemse woorden, die doorgaans als geheel ontleend zijn.
Voorbeelden met in- (of allomorfen daarvan)
zijn:
2inactief, inadequaat,
inefficiënt, informeel, inhumaan, instabiel,
incorrect
immaterieel
illegaal
irreëel
Sommige van deze woorden hebben een tegenhanger met on-, zoals onefficiënt
en onstabiel.
A-
Het voorvoegsel a- (met de allomorf an- vóór een klinker) treedt op in uitheemse woorden,
die doorgaans als geheel ontleend zijn. Voorbeelden met a(n)- zijn:
3apolitiek,
areligieus, aseksueel, asociaal, asymmetrisch,
atonaal
anaëroob,
anorganisch
Dergelijke woorden met het voorvoegsel a- komen
vooral voor in wetenschappelijk taalgebruik, bijv.
anaëroob,
aselect en
atypisch in de woordgroepen
anaërobe bacteriën,
een aselecte steekproef en
een atypisch
ziektebeeld.
Betekenis
Qua betekenis sluit a- zich aan bij het neutrale
niet-, vergelijk bijv.
apolitiek/niet-politiek
tegenover onpolitiek of
areligieus/niet-religieus
tegenover onreligieus. Maar het
adjectief asociaal heeft dezelfde
betekenis als, en is gewoner dan,
onsociaal.
In- lijkt zich qua betekenis aan te sluiten bij
het
voorvoegsel on-: het drukt vaak een
negatieve waardering uit, zoals in
immoreel (‘in strijd met goede
zeden’). Dit in tegenstelling tot het voorvoegsel a- in amoreel.
Dergelijke betekenisverschillen zijn echter niet voor iedereen aanwezig. In veel
gevallen komen woorden met verschillende negatieve prefixen zonder
betekenisverschil naast elkaar voor, bijv.
improductief/onproductief/niet-productief,
instabiel/onstabiel,
impopulair/onpopulair/niet-populair,
irrelevant/niet-relevant.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |