12.4.2.2.9 De vorming van abstracta
Voor de vorming van substantieven met een abstracte betekenis zijn een aantal inheemse en
uitheemse achtervoegsels, of suffixen beschikbaar. Een aantal hiervan wordt ook
gebruikt voor het vormen van woorden behorend tot andere semantische
categorieën, en daarom worden ze in meerdere paragrafen over de vorming van
substantieven door suffigering genoemd. Tot de abstracta horen namen voor gebeurtenissen, voor eigenschappen, en voor verschijnselen. Het zijn
allemaal de-woorden, met
uitzondering van de woorden op -isme, die
het-woorden zijn.
Tabel 1. Afgeleide substantieven met abstracte betekenis
suffix | type basiswoord | voorbeeldwoord |
-age | werkwoord | arbitr-age |
-atie | werkwoord | confront-atie |
-dom | adjectief | rijk-dom |
-er | werkwoord | miss-er |
-heid | adjectief | goed-heid |
-arij | werkwoord | rijmel-arij |
-erij | werkwoord | poch-erij |
-ing | werkwoord | kap-ing |
-isme | adjectief | vulgar-isme |
substantief | arbeider-isme | |
-iteit | adjectief | stabil-iteit |
-(e)nis/-tenis | adjectief | droef-enis |
werkwoord | gebeur-tenis | |
-schap | substantief | balling-schap |
adjectief | zwanger-schap | |
-st | werkwoord | kom-st |
-te | adjectief | leeg-te |
-de | adjectief | lief-de |
De suffixen die gebruikt worden om gebeurtenisnamen te vormen, komen ook voor in andere typen
abstracte substantieven dan gebeurtenisnamen, en worden daarom hier genoemd.
Met behulp van -er kunnen gebeurtenisnamen afgeleid worden van werkwoorden. Voorbeelden van dit procedé zijn: giller, misser, schuiver, sisser.
De uitheemse suffixen die productief gebruikt kunnen worden zijn -age, -isme en -iteit. Daarnaast zijn er veel uitheemse substantieven waarin wel
een suffix herkenbaar is, en dus ook een basiswoord of een
wortel, maar zonder dat er sprake is van productieve
woordvormingsprocessen:
Tabel 2. Gelede uitheemse substantieven
suffix | voorbeeldwoorden |
-ade | kanonnáde, maskeráde, telefonáde |
-asme | orgásme, pleonásme, sarcásme |
beklemtoond -íe | fobíe, morfologíe, tiranníe |
onbeklemtoond -ie | agréssie, áctie, notítie |
-ief | aperitíef, explosíef, initiatíef |
-iek | akoestíek, ethíek, fonetíek |
-itis | bronchítis, meningítis, pleurítis |
-ment | traktemént, isolemént, signalemént |
-uur | advocatúur, censúur, kandidatúur |
-ure | blessúre, doublúre, procedúre |
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |