12.4.2.2.6.4 Het achtervoegsel -ster
Met het onbeklemtoonde achtervoegsel, of suffix, -ster
stər kunnen
vrouwelijke persoonsnamen worden gevormd op basis van een handelingswerkwoord,
bijv.:
1beheerster, bestuurster, kapster, medewerkster, naaister, strijdster, voedster, voorzitster, werkgeefster
Het procedé is productief. Naar analogie van de mannelijke pendanten wordt tussen het basiswoord
en het achtervoegsel soms een d
ingelast, bijv. aanvoerdster op
basis van aanvoerder (naast
aanvoerster),
toehoordster op basis van
toehoorder (naast
toehoorster). Dit betekent
dat bij de vorming van deze woorden sprake is van
affixsubstitutie, vervanging van -er door -ster. Dit geldt niet bij
werkwoordstammen op -uur of -eer, zoals
borduurster,
huurster, en
codeerster, die dus zonder
meer als afleidingen van een werkwoord kunnen worden opgevat.
Zie Van Santen & de Vries (1981).
Voor een aantal vrouwelijke persoonsnamen geldt dat een analyse in termen van affixsubstitutie de
meest plausibele is. Vergelijk de volgende persoonsnamen, waar afleiding van een
substantief op -er de voor de hand liggende
interpretatie is:
Tabel 1. Vervanging van -er door -ster
persoonsnaam op -er | persoonsnaam op -ster |
reizig-er | reizig-ster |
aanvoerd-er | aanvoerd-ster |
kerkgang-er | kerkgang-ster |
oproerkraai-er | oproerkraai-ster |
strooplikk-er | strooplik-ster |
betwet-er | betweet-ster |
In reizigster keert het onregelmatige
ig van
reiziger (niet
*reizer) terug. In
aanvoerdster treedt een
d op
die niet in het werkwoord aanvoeren
zit, maar wel in aanvoerder. Het
woord gangster komt alleen voor als
leenwoord, met de betekenis ‘bendelid’. Woorden als
oproerkraaier,
strooplikker en
betweter hebben een
onvoorspelbare betekenis die terugkeert in de vrouwelijke persoonsnaam.
Persoonsnamen op -ster worden ook gevormd op basis van een mannelijke persoonsnaam op -aar of -ier waarbij geen affixsubstitutie optreedt:
2-aar: bedelaarster,
bewonderaarster, huichelaarster, roddelaarster,
wandelaarster
-ier: avonturierster,
herbergierster, juwelierster, kassierster, tuinierster,
winkelierster
Bij basiswoorden op -ier vinden we ook wel -e: passagiere, scholiere. Het gebruik van dit suffix kan beperkt worden door het bestaan van persoonsnamen op -es zoals eigenares en lerares, hoewel het naast elkaar voorkomen van een vorm op -es en één op -ster niet uitgesloten is: zoals bij bedelaarster naast bedelares.
Ook voor andere persoonsnamen op -er of -aar zijn vrouwelijke pendanten op -ster mogelijk:
3vrijwilliger/vrijwilligster
wetenschapper/wetenschapster
CD&V’er/CD&V'ster
Literatuur
Van Santen & de Vries (1981), Van Marle (1985)
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |