Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.2.2.6.4 Het achtervoegsel -ster
Met het onbeklemtoonde achtervoegsel, of suffix, -ster stər kunnen vrouwelijke persoonsnamen worden gevormd op basis van een handelingswerkwoord, bijv.:
1beheerster, bestuurster, kapster, medewerkster, naaister, strijdster, voedster, voorzitster, werkgeefster
Het procedé is productief. Naar analogie van de mannelijke pendanten wordt tussen het basiswoord en het achtervoegsel soms een d ingelast, bijv. aanvoerdster op basis van aanvoerder (naast aanvoerster), toehoordster op basis van toehoorder (naast toehoorster). Dit betekent dat bij de vorming van deze woorden sprake is van affixsubstitutie, vervanging van -er door -ster. Dit geldt niet bij werkwoordstammen op -uur of -eer, zoals borduurster, huurster, en codeerster, die dus zonder meer als afleidingen van een werkwoord kunnen worden opgevat.
Zie Van Santen & de Vries (1981).
Voor een aantal vrouwelijke persoonsnamen geldt dat een analyse in termen van affixsubstitutie de meest plausibele is. Vergelijk de volgende persoonsnamen, waar afleiding van een substantief op -er de voor de hand liggende interpretatie is:
Tabel 1. Vervanging van -er door -ster
persoonsnaam op -er persoonsnaam op -ster
reizig-er reizig-ster
aanvoerd-er aanvoerd-ster
kerkgang-er kerkgang-ster
oproerkraai-er oproerkraai-ster
strooplikk-er strooplik-ster
betwet-er betweet-ster
In reizigster keert het onregelmatige ig van reiziger (niet *reizer) terug. In aanvoerdster treedt een d op die niet in het werkwoord aanvoeren zit, maar wel in aanvoerder. Het woord gangster komt alleen voor als leenwoord, met de betekenis ‘bendelid’. Woorden als oproerkraaier, strooplikker en betweter hebben een onvoorspelbare betekenis die terugkeert in de vrouwelijke persoonsnaam.
Persoonsnamen op -ster worden ook gevormd op basis van een mannelijke persoonsnaam op -aar of -ier waarbij geen affixsubstitutie optreedt:
2-aar: bedelaarster, bewonderaarster, huichelaarster, roddelaarster, wandelaarster
-ier: avonturierster, herbergierster, juwelierster, kassierster, tuinierster, winkelierster
Bij basiswoorden op -ier vinden we ook wel -e: passagiere, scholiere. Het gebruik van dit suffix kan beperkt worden door het bestaan van persoonsnamen op -es zoals eigenares en lerares, hoewel het naast elkaar voorkomen van een vorm op -es en één op -ster niet uitgesloten is: zoals bij bedelaarster naast bedelares.
Ook voor andere persoonsnamen op -er of -aar zijn vrouwelijke pendanten op -ster mogelijk:
3vrijwilliger/vrijwilligster
wetenschapper/wetenschapster
CD&V’er/CD&V'ster
Literatuur
Van Santen & de Vries (1981), Van Marle (1985)
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links