Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.5.2.2.1.1 Het achtervoegsel -ig
Het achtervoegsel -ig wordt gecombineerd met adjectieven, substantieven en werkwoorden. Bij adjectieven als basiswoord krijgen we de betekenis ‘enigszins’, zoals in:
1bitsig, bitterig, dikkig, groenig, grijzig, muffig, nattig, rossig, viezig
In combinatie met substantieven krijgen we twee betekenissen. De eerste is ‘lijkend op:
2azijnig, glazig, houtig, hufterig, kattig, krachtpatserig, poederig, salpeterig
Een tweede groep adjectieven met een substantief als basiswoord hebben de betekenis ‘gekenmerkt door de aanwezigheid van’:
3bloedig, gelukkig, hobbelig, hongerig, lustig, moedig, moerassig, regelmatig, zonnig
Bij dit betekenistype sluiten zich ook reeksen van adjectieven aan die eindigen op -lustig, -plichtig en -zuchtig zoals:
4goklustig, kooplustig, levenslustig, reislustig, strijdlustig
dienstplichtig, leerplichtig, onderhoudsplichtig, schoolplichtig
drankzuchtig, gemakzuchtig, hebzuchtig, oorlogszuchtig, roofzuchtig
Dergelijke adjectieven kunnen beschouwd worden als afleidingen met een samengesteld substantief als basiswoord (goklust, dienstplicht, drankzucht, enz.). De adjectieven op -zuchtig hebben een sterke negatieve connotatie. De betekenis van deze woorden is 'een (sterke/ziekelijke) neiging hebbend tot wat het eerste lid van het basiswoord noemt'.
Daarnaast zijn er adjectieven op -ig met een relationele betekenis: ‘betrekking hebbend op’, zoals afleidingen van samenstellingen met -kunde:
5aardrijkskundig, taalkundig, plantkundig, sterrenkundig, tandheelkundig
Bij afleidingen met een substantief als basiswoord ligt het accent op dat basiswoord. In woorden met het achtervoegsel -ig heeft in veel gevallen klemtoonverschuiving plaatsgevonden. Het is één van de klemtoonverschuivende suffixen. Dat betekent dat, wanneer de hoofdklemtoon in het basiswoord vooraan ligt, deze klemtoon in de afleiding op de laatste beklemtoonbare lettergreep vóór -ig is komen te liggen, bijv.:
Tabel 1. Adjectieven op -ig met klemtoonverschuiving
basiswoord adjectief op -ig
ármoede armóédig
mísdaad misdádig
vóórspoed voorspóédig
táálkunde taalkúndig
víjand vijándig
wráákzucht wraakzúchtig
Een bijzondere categorie van adjectieven op -ig vormen samenstellende afleidingen zoals loslippig en achturig. Er zijn geen samenstellingen loslip en achtuur, noch afleidingen als lippig en urig. De vorming van zulke woorden is dus een combinatie van samenstelling en afleiding.
Bij werkwoorden als basiswoord is de betekenis van de volgende adjectieven ‘geneigd tot’:
6afvallig, aanhalig, bevallig, bedrijvig, stellig
Dit gebruik van -ig bij werkwoorden is niet productief. In plaats daarvan wordt bij werkwoorden bij voorkeur -erig gebruikt.
Schultink (1962: 90).
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links