Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.5.2.3 Circumfigering
Bij de afleidingen met een substantief als basiswoord horen een aantal woorden die de vorm hebben van een voltooid deelwoord, hoewel er geen werkwoord mee correspondeert. Er is sprake van circumfigering. Deze afleidingen worden pseudo-deelwoorden genoemd.
Deze adjectieven worden daarnaast ook wel participia praeverbalia genoemd, omdat het bestaan van zulke deelwoorden als het ware voorafgaat aan het bestaan van de werkwoorden waarvan ze lijken te zijn afgeleid.
Het voornaamste type is: ge + substantief + d/t, bijv.:
1gebekt, gehandicapt, gelaarsd, (on)gemanierd, gemijterd, gespierd
De betekenis van dergelijke woorden is 'voorzien van het door het basiswoord genoemde'. Die betekenis vinden we ook in samenstellende afleidingen zoals kortgerokt en witgejast. Een aantal afleidingen hebben de betekenis 'het uiterlijk of de vorm hebbend van wat het basiswoord noemt', bijv.
2gemarmerd (papier), (een) gevorkte (staart), geveerd, gevind, getand
Er zijn vergelijkbare vormingen met de voorvoegsels be- en ver- zoals:
3behaard, behuisd, bejaard, befaamd, besnaard
verduveld, verkikkerd
Van sommige uitheemse substantieven zijn adjectieven gevormd van het type: ge + substantief + eerd, bijv.:
4geaffecteerd, gedesillusioneerd, gefortuneerd, geroutineerd
Dit lijken qua vorm voltooide deelwoorden van uitheemse werkwoorden op -eren, maar het basiswoord is een substantief, soms met klankaanpassing (bijv. fortuin – gefortuneerd). Bij andere adjectieven van dit type is er geen uitheems substantief als basiswoord, zoals geaccidenteerd, geallieerd, gedecideerd en gerenommeerd. Ze kunnen beschouwd worden als ontleende woorden, die aan het Nederlands zijn aangepast. Zo is gerenommeerd de Nederlandse versie van het Franse woord renommé. Bij dit type ligt de klemtoon op -eerd, net zoals bij voltooide deelwoorden van werkwoorden op -er(en).
Het is eenvoudig vast te stellen dat zulke adjectieven geen echte voltooide deelwoorden zijn. Immers, voltooide deelwoorden kunnen in bijzinnen zowel voor als na de persoonsvorm van het werkwoord staan, maar dat geldt niet voor deze adjectieven. Dit zien we in het verschil tussen het adjectief gespierd, en het voltooid deelwoord behandeld:
5Ik zie dat je broer {gespierd is / *is gespierd}.
Ik zie dat je broer {behandeld is / is behandeld}.
Literatuur
Sassen (1968)
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taaladvies
    Dagenta
    Taalportaal
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links