28.2.3.2 (On)zekerheidsmodaliteiten
Verder lezen
(On)zekerheidsmodaliteiten worden door de meest uiteenlopende grammaticale
categorieën tot uitdrukking gebracht. Voorbeelden:
1Hij zal
ongetwijfeld komen.
2Naar alle
waarschijnlijkheid is het werk morgen
klaar.
3Ze
kan onderweg oponthoud gehad
hebben.
4Dat
middel wil wel eens helpen. ('Het helpt soms,
misschien')
5Hebt u soms
uw jas laten hangen? ('Is het mogelijk dat u uw jas hebt laten
hangen?')
6Misschien
komt alles weer goed.
7Ze schijnen
met vakantie te zijn.
8Bij de brand zouden alle bewoners zijn omgekomen.
9Ze zullen wel
niet meer komen.
10Hij kan zich
best vergist hebben.
11Hij móet
zich vergist hebben. ('Het kan niet anders of hij heeft zich
vergist')
12Mocht hij
nog eens komen, vraag dan of hij mij even opbelt.
13Hopelijk
komt er gauw een einde aan de droogte.
Er zijn ook (on)zekerheidsmodaliteiten waarbij met behulp van een bepaling
van modaliteit het beweerde expliciet afhankelijk wordt gesteld van de
mening, het inzicht, de opvatting, etc. van de spreker of van derden.
Voorbeelden (waarin de bepaling van modaliteit cursief staat):
14Mijns inziens
is dat het beste wat je doen kunt.
15Naar verluidt
zijn er weer coloradokevers gesignaleerd.
16Naar onze stellige
overtuiging zal Bram het wel halen.
17U vergist zich naar het
me toeschijnt.
18Het wil mij
voorkomen dat u zich vergist.
De spreker geeft met het gebruik van dergelijke bepalingen expliciet aan
dat het beweerde dat onder het bereik van de bepaling valt, niet zonder
meer geldt, maar alleen binnen het bereik van wat in de bepaling gesteld
wordt. In 14 zegt de spreker dus
niet dat is het beste wat je kunt doen zonder meer, maar
hij zegt dat dat naar zijn inzicht zo is. Daarbij wordt in het midden
gelaten in hoeverre zijn inzicht beantwoordt aan de realiteit en het
beweerde is derhalve onzeker. Hetzelfde geldt m.m. voor
15 t/m
18. In
15 zegt de spreker niet zonder meer
dat er weer coloradokevers gesignaleerd zijn. Hij zegt alleen dat dat zo is
voorzover zijn informatie hierover strekt. Het is zo naar
verluidt. Daarbij wordt in het midden gelaten of datgene wat
beweerd wordt ook overeenstemt met de werkelijkheid. In
16 wordt opnieuw niet zonder meer
beweerd dat Bram het wel zal halen. Er wordt gezegd dat het de stellige
overtuiging is van de spreker en anderen dat Bram het wel zal halen. In
hoeverre die overtuiging aansluit bij de werkelijkheid is onzeker. In
17 en
18 wordt de mededeling u
vergist zich enigszins afgezwakt door haar te relateren aan de
overtuiging of het inzicht van de spreker (zoals ook in
14). Dit heeft het effect van
bescheidenheid of voorzichtigheid: de spreker stelt niet zonder meer dat de
ander zich vergist, maar geeft aan dat het hier alleen zijn eigen
bescheiden mening betreft. Volgens de spreker is er sprake van een
vergissing, maar dat hoeft nog niet te betekenen dat er ook werkelijk
sprake is van een vergissing. Er is hier een duidelijk raakvlak met de
voorzichtigheidsmodaliteiten
(zie
[28.2.2]).
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |