Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
18.5.4.19 Beloven, dreigen
Verder lezen
De werkwoorden beloven en dreigen worden verbonden met een infinitief met te. Het getalsonderwerp van deze werkwoorden is tevens het geïmpliceerd onderwerp van de infinitief. Het al dan niet groepsvormend gebruik hangt samen met de betekenis. Een zin als:
1Zij belooft een goede verpleegster te worden.
kan twee betekenissen hebben: [a]'Zij draagt de belofte in zich.../Het ziet ernaar uit dat zij...'; of:
[b]'Zij spreekt de belofte uit...'
Op overeenkomstige wijze kan ook zin 2:
2Hij dreigde de gijzelaar neer te schieten.
twee betekenissen hebben: [a]'Het zag ernaar uit dat hij.../Het gevaar dreigde dat hij...'; of:
[b]'Hij uitte het dreigement...'
In betekenis [a] zijn beloven en dreigen verplicht groepsvormend:
3aHaar moeder zegt dat ze een goede verpleegster belooft te worden.
bHaar moeder zegt dat ze belooft een goede verpleegster te worden.uitgesloten
4aDe politie maakte uit zijn gedrag op dat hij de gijzelaar dreigde neer te schieten.
bDe politie maakte uit zijn gedrag op dat hij dreigde de gijzelaar neer te schieten.uitgesloten
In betekenis [b] daarentegen zijn beloven en dreigen in het algemeen niet groepsvormend:
5aIk weet nog dat ze haar moeder een goede verpleegster beloofde te worden.uitgesloten
bIk weet nog dat ze haar moeder beloofde een goede verpleegster te worden.
6aDe politie hoorde hoe hij de gijzelaar dreigde neer te schieten.uitgesloten
bDe politie hoorde hoe hij dreigde de gijzelaar neer te schieten.
In betekenis [a] worden beloven en dreigen niet in voltooide tijden gebruikt. In betekenis [b] kunnen bij niet-groepsvormend gebruik van beloven en dreigen normaal voltooide tijden gevormd worden, zie bijv. 8b hieronder. Het werkwoord beloven komt echter ook in betekenis [b ] wel eens groepsvormend voor. In voltooide tijden wordt dan toch een voltooid deelwoord en geen vervangende infinitief gebruikt (dit gebruik hebben we in [18.5.1.2/1], [c ] quasi-groepsvormend genoemd). Voor veel taalgebruikers zijn zowel de groepsvormende zin 7a en de quasi-groepsvormende zin 8a als de niet-groepsvormende zinnen 7b en 8b aanvaardbaar; 8c is in ieder geval uitgesloten:
7aIk heb hem nog een kans gegeven, omdat hij het geld beloofde aan te zuiveren. (groepsvormend)
bIk heb hem nog een kans gegeven, omdat hij beloofde het geld aan te zuiveren. (niet-groepsvormend)
8aIk heb hem nog een kans gegeven, omdat hij het geld beloofd had aan te zuiveren. (quasi-groepsvormend)
bIk heb hem nog een kans gegeven, omdat hij beloofd had het geld aan te zuiveren. (niet-groepsvormend)
cIk heb hem nog een kans gegeven, omdat hij het geld had beloven aan te zuiveren.uitgesloten
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links