Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.5.2.2.1 De achtervoegsels -achtig, -ig en -erig
De achtervoegsels -achtig, -ig en -erig leveren verwante bijdragen aan de betekenis van een afgeleid adjectief. Ze worden gecombineerd met adjectieven, substantieven en werkwoorden, en hun betekenisbijdrage varieert met de woordsoort van het basiswoord. De belangrijkste betekeniscategorieën worden genoemd in Tabel 1.
Tabel 1. Betekeniscategorieën voor de achtervoegsels -achtig, -ig en -erig
suffix basiswoord betekenis van het suffix voorbeeld
-achtig adjectief enigszins rood-achtig
-ig adjectief enigszins dikk-ig
-erig adjectief enigszins dikk-erig
-achtig substantief lijkend op, als (van) een aap-achtig
gekenmerkt door berg-achtig
houdend van pasta-achtig
-ig substantief lijkend op, als (van) een poeder-ig
gekenmerkt door rots-ig
-erig substantief lijkend op, als (van) een schoft-erig
-achtig werkwoord geneigd tot babbel-achtig
-ig werkwoord geneigd tot bedrijv-ig
-erig werkwoord geneigd tot plakk-erig
De suffixen -ig en -erig worden vooral gecombineerd met ongelede inheemse basiswoorden. Adjectieven van dit type met uitheemse basiswoorden zijn antiekig, pikantig, jovialerig en sympathiekerig.
Bron: Schultink (1962: 95).
Het suffix -achtig daarentegen kan zich ook gemakkelijk hechten aan uitheemse basiswoorden, zoals in de volgende woorden afgeleid van uitheemse substantieven:
1antilopeachtig, amoebeachtig, fosforachtig, metaalachtig
Gecombineerd met een adjectief relativeren de achtervoegsels -achtig, -ig en -erig met de betekenissen ‘lijkend op’ of ‘geneigd tot’ de betekenis van het basiswoord:
2bleekachtig, doofachtig, geelachtig, kaalachtig, lila-achtig, weekachtig, witachtig
bitsig, bitterig, dikkig, groenig, grijzig, muffig, nattig, rossig, viezig
antiekerig, bruinerig, dikkerig, jovialerig, mooierig, mystiekerig, sympathiekerig, vlotterig
Sommige adjectieven op -ig hebben geen basiswoord, zoals buitenissig, deftig, en heftig. Toch blijkt in zulke adjectieven wel een suffix -ig herkend te worden, want -ig kan door -erig vervangen worden, zoals in buitenisserig, defterig en hefterig.
Door hun betekenisovereenkomsten kan er concurrentie tussen deze suffixen zijn, met soms subtiele betekenisverschillen. Vooral -erig schept, vergeleken met de andere twee suffixen, vaak een ongunstige bijbetekenis, zoals in de volgende zin:
3Ik hou niet van dat vlotterige, sympathiekerige gedoe van hem.
Deze ongunstige bijbetekenis zien we ook in het adjectief defterig van het woordpaar als deftig / defterig.
Zie Schultink (1962: 102).
In vergelijking met -ig en -erig is de betekenis die -achtig aan het adjectief toevoegt ‘objectief relativerend’.
Zie Schultink (1962: 102).
Zo betekent beige-achtig (bijv. in een beige-achtige regenjas): 'min of meer beige'. De achtervoegsels -ig en -erig daarentegen drukken vaak een subjectief-negatieve waardering uit. Bij basiswoorden die op zichzelf al een subjectief betekeniselement hebben, wordt dit element versterkt, bijv. saaiig of viezig in:
4Ik vind het een beetje saaiige man.
Wat een viezige kleur
Bij afleiding door middel van -achtig, -ig en -erig op basis van een substantief zijn diverse betekenissen mogelijk, die elkaar niet hoeven uit te sluiten. De voornaamste groep is die waarin de genoemde achtervoegsels aan het adjectief een vergelijkende betekenis geven: 'lijkend op, als (van) een -'.
5aapachtig, bladachtig, geleiachtig, houtachtig, katachtig, kruidachtig, lelieachtig, moerasachtig
azijnig, glazig, houtig, hufterig, kattig, krachtpatserig, kunstig, noodlottig, poederig, vrekkig
fatterig, houterig, katterig, proleterig, slijkerig, slijmerig, schofterig
Een tweede groep adjectieven die op deze manier gevormd zijn, heeft de betekenis 'gekenmerkt door de aanwezigheid van'. Voorbeelden met -achtig, -ig en -erig zijn:
6bergachtig, bosachtig, heuvelachtig, regenachtig, rotsachtig, waterachtig
bloedig, gelukkig, hobbelig, hongerig, lustig, moedig, moerassig, regelmatig, zonnig
bloederig, draderig, pokkerig, stofferig, winderig, zanderig
Daarnaast vinden we enkele andere betekenissen. Zo betekent pasta-achtig in de volgende zin niet ‘gelijkend op pasta’, maar ‘houdend van, gesteld op pasta’:
7Ik ben niet zo pasta-achtig.
Met de stam van een werkwoord als basiswoord komen ook adjectieven met -achtig, -ig, en -erig voor, met de betekenis ‘geneigd tot’:
8babbelachtig, klaagachtig, schrijfachtig, schrikachtig, vergeetachtig, weigerachtig
aanhalig, afvallig, bedrijvig, bevallig, brommig, geldig, nalatig, stellig, roerig
bijterig, blufferig, hebberig, kletserig, opruimerig, plakkerig, pralerig, schreeuwerig, slaperig
Fonologisch onderscheidt -achtig zich van de andere twee suffixen doordat het op zich een prosodisch woord vormt. De suffixen -ig en -erig daarentegen vormen één prosodisch woord met het basiswoord. Daarom kan alleen het suffix -achtig weggelaten worden, onder identiteit met hetzelfde suffix in een ander woord. Vergelijk:
9rood- of groenachtige bloemen, een babbel- en klaagachtige echtgenoot
*rod- of groenige bloemen, *een klets- en schreeuwerig type
Ook kan -achtig, anders dan -ig en -erig, worden aangehecht aan woordgroepen:
10grote-mensen-achtig, heer-van-stand-achtig, kant-en-klaar-achtig
Verder lezen
We bespreken -ig, -erig en -achtig verder in de onderstaande subparagrafen:
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links