18.5.4.10.ii Laten (permissief)
Verder lezen
Voor de hier beschreven gebruikswijze geldt net als voor het causale
laten dat het verplicht groepsvormend is, dat het verbonden
wordt met een infinitief zonder te en dat het lijdend voorwerp
van de zin geïmpliceerd onderwerp van de infinitief is (vergelijk
i 1).
Laten kan betekenen 'toelaten dat', 'toestaan dat', 'niet
verhinderen dat':
1Hij liet
behoorlijk met zich sollen.
2Als het mooi weer is,
laten we de kinderen altijd in de tuin
spelen.
3De leraar
liet de leerlingen het werk
overmaken.
Zinnen met laten zijn op zichzelf beschouwd vaak dubbelzinnig:
zowel de interpretatie 'toelaten' als 'veroorzaken' is mogelijk (vergelijk
wat hierover gezegd is onder i 2). Van de
bovenstaande voorbeelden is alleen 1
praktisch gesproken ondubbelzinnig ('toelaten'). In
2 zijn beide opvattingen denkbaar
en zullen zelfs context en situatie niet altijd een duidelijke keuze
mogelijk maken. Ervan uitgaande dat de kinderen het in de tuin spelen leuk,
en dat de ouders het gezond vinden, kunnen we zelfs stellen dat
laten hier zowel 'toelaten' als 'maken dat' betekent. In
3 lijkt de causatieve interpretatie
voor de hand te liggen, maar de situatie dat de leraar 'toestemming' of
'gelegenheid' geeft een bepaald werk over te maken, is niet ondenkbaar.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
De infinitief bij laten heeft soms passieve betekenis. Bevat
de zin een door-bepaling dan is de betekenis 'toelaten' nog
duidelijk aanwezig:
iIk laat
me door jou niet van de wijs brengen.= 'Ik laat niet toe dat ik door jou van de wijs gebracht word'
Zonder door-bepaling kan de betekenis van laten
+ infinitief naderen tot '...kunnen worden':
iiIk laat
me niet van de wijs brengen.= 'Ik laat niet toe dat ik van de wijs gebracht word'/' Ik kan niet van de wijs gebracht worden'
Als de zelfstandigheid die door het onderwerp aangeduid wordt de door de
infinitief uitgedrukte werking niet kan verrichten, maar alleen kan
ondergaan, gaat de betekenis van laten'toelaten' geheel
verloren; dat is het geval in wederkerende verbindingen als:
iiiGezouten
vlees laat zich langer bewaren.formeel= 'Gezouten vlees kan langer bewaard worden'
ivDie gang
van zaken laat zich gemakkelijk
verklaren.formeel= '...kan gemakkelijk verklaard worden'
vDat
laat zich raden.formeel
viDeze
constructie laat zich niet zonder meer door de
bovengenoemde vervangen.formeel= '...is niet te vervangen'
Zinnen met laten + infinitief in deze betekenis zijn beperkt
in gebruik en behoren tot formele taal.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |