Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.5.9 Buigingsvormen en (andere) archaïsche vormen
Verder lezen
1
De in deze subparagraaf behandelde vormen hebben op zichzelf allemaal een archaïsch karakter, maar komen soms voor in vaste uitdrukkingen die als zodanig niet altijd als archaïsch te beschouwen zijn; die vaste uitdrukkingen kunnen tot formeel taalgebruik of tot de standaardtaal behoren.
2a
De vorm dijn komt alleen voor in de vaste uitdrukking (het) mijn en (het) dijn.
2b
Vormen op -e (mijne, uwe, zijne, hare, hunne) worden gebruikt in min of meer plechtige aansprekingen, bijv. in mijne heren en mijne dierbaren, alsook in titels met als kernwoord vooral excellentie, eminentie, heiligheid, hoogheid en majesteit. Voorbeelden:
1Hare Koninklijke Hoogheidformeel
2Hunne Excellentiesformeel
3Uwe Heiligheidformeel
4Zijne Eminentieformeel
2c
De vormen op -s (mijns, uws, zijns, haars, onzes, huns) komen in formele (archaïsche) taal voor als determinator in een naamwoordelijke constituent met de functie van genitiefbepaling. De kern van die constituent is dan een enkelvoudig mannelijk of onzijdig substantief:
5De nagedachtenis zijns vaders houdt hij altijd in ere.formeel
Archaïsche uitdrukkingen zijn bijv.: mijns bedenkens en zijns oordeels. De groep mijns/uws (enz.) inziens behoort tot de standaardtaal.
2d
Vormen op -er (mijner, uwer, zijner, harer, onzer, hunner) worden zoals de vormen op -s in een genitiefbepaling gebruikt. Het kernsubstantief is hier een enkelvoudig vrouwelijk of een meervoudig substantief:
6Eén mijner buren is onlangs overleden.formeel
7De belangstelling hunner vrienden was overweldigend.formeel
De vormen op -er komen ook voor in een paar vaste uitdrukkingen, bijv. te zijner tijd (ook als één woord geschreven, of afgekort tot t.z.t.) en te mijner/uwer (enz.) ere.
Tot één woord versmolten met -zijds vinden we deze vormen terug in de samenstellingen mijnerzijds, uwerzijds, onzerzijds, enz., die tot formeel taalgebruik behoren. Voorbeeld:
8Mijnerzijds bestaat er geen bezwaar tegen.formeel
2e
Vormen op -en ( mijnen , uwen , zijnen , haren , onzen , hunnen ) komen voor in enkele voorzetselconstituenten met te(n) zoals te mijnen/uwen (enz.) behoeve, te mijnen/uwen (enz.) gerieve, te(n) mijnen huize, die tot formeel taalgebruik behoren. Vergelijk ook met constituenten als de zijnen (5.5.8.2, sectie 2).
2f
Vormen op -ent (mijnent, uwent, zijnent, harent, onzent, hunnent) worden ook met te(n) gecombineerd. Met de combinatie wordt dan bedoeld 'bij mij thuis' en soms 'in mijn land, streek'. Deze vormen komen voor in formeel (archaïsch) taalgebruik. Voorbeelden:
9Men wordt te(n) hunnent gastvrij ontvangen.formeel
10Kunt u om klokke zeven te(n) mijnent aanwezig zijn?formeel
Men herkent de vormen ook in de archaïsche samenstellingen op -halve, -wege en -wil(le):
11Mijnenthalve kunnen ze gerust hun gang gaan.formeel
12Ik heb u harentwege een boodschap te doen.formeel
13Heb je er geen lust toe, doe het dan onzentwille.formeel
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links