15.3.1.2 Kwantificerende (voor)bepalingen
Verder lezen
Bijwoordelijke of adjectivische constituenten als voorbepaling kunnen ook aangeven of de door
het adjectief aangeduide eigenschap of toestand ten volle geldt of slechts bij benadering, tot
op zekere hoogte. We spreken hier van kwantificerende bepalingen (zie verder [8.3.2],
[5]). Deze bepalingen onderscheiden zich van graadaanduidingen doordat ze
meestal wel kunnen optreden in combinatie met adjectieven die normaliter geen graadaanduiding
kunnen krijgen (zie(15.3.1.1, sectie 1)). Voorbeelden zijn:
1(Zoiets is)
volkomen onmogelijk.
2(Hij is)
helemaal/compleet gek.
3(Dit lijkt me een)
volslagen idioot (voorstel).
4(De plant was)
bijna dood.
5(De grond was)
vrijwel kurkdroog.
6(een)
nauwelijks verstaanbaar
(gefluister)
7(Beethoven was op het eind van
zijn leven) nagenoeg doof.
8(Het vlees was nog)
half rauw.
9(Ze trad voor een)
praktisch lege (zaal op).
Als mogelijke equivalenten sluiten zich hierbij aan:
10zo goed als
dood
11op sterven na
dood
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Het bijwoord bijna kan in een bepaalde context, bijv. als
antwoord, zowel voor als achter een adjectief staan als dit
niet-attributief gebruikt is. Vergelijk:
i(Die taak leek)
bijna onuitvoerbaar.
ii(Was die taak moeilijk?)
Bijna onuitvoerbaar/Onuitvoerbaar
bijna.
Bij een attributief gebruikt adjectief is alleen mogelijk:
iii(een) bijna
onuitvoerbare (taak)
Over de accentuering van bijna zie men(8.3.2, opmerking
2).
Als half
gecombineerd wordt met het graadaanduidende bijwoord zo, staat
het daar steeds voor, bijv.
half zo
hoog
(niet) half zo
leuk
Half kan in gesproken taal ook
verbogen worden onder invloed van het adjectief waar het
bepaling bij is, bijv.:
12(die twee)
halve zieke (Europeanen)
13(een) halve
gare (kerel)
Dit laatste voorbeeld kan beschouwd worden als een contaminatie van het
vooral zelfstandig gebruikte (een)
halve gare en het adjectief halfgaar.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |