Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
17.1.4.2 Beknopte bijzinnen
Hier bespreken we een aantal vormen die kunnen voorkomen als voorzetsel en die gevolgd kunnen worden door een beknopte bijzin, namelijk door, na, om en zonder:
1aDoor rustig te blijven bereik je meer.
bNa beiden te hebben gehoord, velt de rechter een oordeel.
cDe banken gaan samenwerken om de kosten te drukken.
dHij keek langs me heen zonder te reageren.
De status van deze vormen is onduidelijk, net als bij vormen die kunnen voorkomen als voorzetsel en vooraf kunnen gaan aan een volledige bijzin, al dan niet ingeleid door dat. Eén mogelijkheid is dat we ze opvatten als voorzetsels met een beknopte bijzin als complement. In dat geval is bijvoorbeeld door rustig te blijven in (1a) een adpositieconstituent, of preciezer, een voorzetselconstituent. Een andere mogelijkheid is dat we ze zien als voegwoord.
Verder lezen
Voor beide analyses valt wat te zeggen. De betekenis van door, na, om en zonder in (1) lijkt op die van (sommige van) hun gebruikswijzen als voorzetsels met een nominale constituent als complement. Vergelijk bijvoorbeeld door rustig te blijven in (1a) met door kalmte, na beiden te hebben gehoord in (1b) met na het verhoor, om de kosten te drukken in (1c) met om die reden, en zonder te reageren in (1d) met zonder enige reactie. Dat is reden om ze ook in (1) als voorzetsels te zien.
Aan de andere kant staan ze op een plek die niet door andere voorzetsels ingenomen kan worden, maar wel door de voegwoorden alvorens en teneinde, zie (2). Die laatste twee kunnen juist weer niet een constituent vormen met alleen maar een nominale constituent, wat de reden is om ze niet als voorzetsels te beschouwen.
2aAlvorens met pensioen te gaan, was Beckers geruime tijd met ziekteverlof.
bZe tarten de angsten teneinde ze te overwinnen.
Ook de vorm in plaats van kan een beknopte bijzin inleiden, zoals in (3). Om vergelijkbare argumenten als hierboven is het daarom moeilijk te bepalen of we in dit geval moeten spreken van een voorzetseluitdruking of van een voegwoordelijke uitdrukking.
3In plaats van te streven naar dialoog en oplossingsgericht denken, maakt deze nota het milieubeleid ondergeschikt aan het economische beleid.
Zowel in een groot deel van Nederland als in Vlaanderen vinden we in regionaal taalgebruik ook voor als inleider van een beknopte bijzin, om een doel aan te geven. Dit gebruik behoort echter niet tot de standaardtaal.
!
4[Zuidwesten- en westen]wind is normaal gezien de beste wind voor te vissen.
Internet 
Literatuur
  • (Broekhuis 2013)
  • (Eigenraam 2013)
  • (Loonen 2003)
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Maaike Beliën januari 2021
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 17,../../data/archief/ans2/e-ans/17/body.html;
    Interessante links