ANS | 20.10.2.2.i De plaats zelf wordt aangeduid (situerend)

20.10.2.2.i De plaats zelf wordt aangeduid (situerend)

Verder lezen

In dit geval kan de plaatsbepaling geparafraseerd worden met: 'De plaats waar..., is...', gevolgd door een naamwoordelijke constituent of een bijwoordelijke constituent (niet door een voornaamwoordelijk bijwoord of een voorzetselconstituent). Zo kan de zin:

1Hij heeft de hele middag in de tuin gezeten.

omschreven worden met 'De plaats waar hij de hele middag gezeten heeft, is de tuin'(niet: erin of in de tuin).

Om deze plaatsbepaling uit te drukken, worden de volgende taalelementen gebruikt.

Bijwoorden, bijv.:

hier daar waar elders ergens nergens overal boven beneden buiten binnen

Voorbeelden:

2Mijn ouders wonen beneden en ik boven.

3Ik ben aan de stad gebonden, maar ik zou liever buiten wonen.

4Is ze in de tuin of binnen?
Voorzetselconstituenten;

De voornaamste voorzetsels die hier voorkomen zijn in en op en in beperkt gebruik te (zie [9.3.2]). Zeer in het algemeen kan gezegd worden dat in iets als 'omsloten door' en op'hoger dan' betekent, vergelijk:

5aEr zijn zes kamers in het huis.

bEr staat een televisieantenne op het huis.

In heel veel gevallen is het gebruik van in en op echter idiomatisch bepaald. Hieronder volgt een aantal voorbeelden met deze beide voorzetsels. Als er sprake is van betekenisverschil, is dit aangegeven.

6aDe baas is in de fabriek. (gebouw)

bIk werk op een fabriek. (instelling)

7aDe dief werd gearresteerd in de bank. (gebouw)

bIk werk op een bank. (instelling)

8aHij zit in het kantoor. (vertrek)

bIk werk op een kantoor. (instelling)

9aMijn broer werkt in een slagerij.

bMijn broer werkt op een boerderij.

10a(Hij zit) in de handel, in het bankwezen, in het onderwijs; (hij is) in huis, in de kerk.

b(Hij zit) op school; (hij staat) op de markt, op de veiling, op het toneel.

11aJan zit op mijn plaats. (letterlijk)

bAls ik in jouw plaats was, deed ik het niet. (figuurlijk)

12aHij woont in Amerika, in Gent, in de Bijlmer, in (op) de Hoofdstraat, in de Paulussteeg, in de Hoogpoort.

bHij woont op Kralingen, op het Damrak, op de Kouter, op de Prins Bernhardlaan, op de Louisalaan, op Plein 44, op de Antwerpsesteenweg.

Vooral in geschreven taal wordt bij adressen wel aan gebruikt, bijv.:

13Het kantoor bevindt zich aan het Rapenburg, aan het Keizer Karelplein, aan de Korenmarkt.

Opmerking
Verdieping

Opmerking

Het gebruik van het voorzetsel bij plaatsaanduidingen is soms lokaal bepaald. Zo kan een inwoner van een vroeger dorp of een vroegere zelfstandige gemeente, bijv. Charlois, Hatert (thans een stadswijk, respectievelijk van Rotterdam en Nijmegen) of Sint-Amandsberg (thans een deelgemeente van Gent), zeggen dat hij op Charlois/Hatert/Sint-Amandsberg woont, terwijl een buitenstaander eerder in Charlois enz. zal zeggen. Iets dergelijks doet zich (althans in Nederland) voor bij bepaalde straatnamen: in Nijmegen zegt men bijv. op de Annastraat in plaats van in de Annastraat.

Opmerking
Verdieping

Opmerking

Men woont op een eiland: op Texel, op Walcheren, op Harris en Lewis, op Madeira, op de Balearen, op IJsland, op Java. Wanneer echter niet zozeer het fysisch-geografische als wel het politiek-staatkundige aspect van een eiland, een deel van een eiland of een eilandengroep bedoeld wordt, kan in gebruikt worden, Zo komen bijv. voor: in de Filipijnen naast op de Filipijnen, in Cyprus naast op Cyprus, in Sicilië naast op Sicilië, in Nieuw-Guinea naast op Nieuw-Guinea, in Cuba naast op Cuba.In is de enige mogelijkheid in gevallen als: in Ierland, in Groot-Brittannië, in Indonesië, in Japan, in Nieuw-Zeeland, in Haïti. Ook is alleen maar in Polynesië, in Melanesië, enz. mogelijk, al wordt hiermee geen staatkundige eenheid aangeduid.

Vergelijk verder:

in de kelder - op zolder in het souterrain - op de tweede verdieping in de straat in de steeg - op straat in volle zee in veilige haven - op zee in bad in bed (onder de dekens) - op bed (boven de dekens) in het schip (beneden het dek) - op het schip (op of boven het dek)
Betrekkelijke bijzinnen die beginnen met waar, met ingesloten antecedent, bijv.:

14Waar nu de moestuin is, stond vorig jaar nog een grote noteboom.

ANS

Taalportaal

Taaladvies

versie	redacteur(en)	datum	opmerkingen
2.1		januari 2019	Automatische conversie van ANS 2.0
2.0	W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn	1997

Woordenboeken

Corpora en lexica

Overige bronnen