Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
27.2.1 Algemene regels
Verder lezen
  1. De gemeenschappelijke elementen moeten identiek zijn naar vorm en betekenis.
    Zo is verschil in vorm er de oorzaak van dat de combinatie:
    1in- en uitverkochtuitgesloten
    onmogelijk is. De volledige vorm is immers:
    2ingekocht en uitverkocht
    Evenmin is in normaal taalgebruik mogelijk:
    3Mijn zoontje heeft een auto- en een brievenbus getekend.uitgesloten
    omdat het woorddeel -bus in beide leden niet dezelfde betekenis heeft, wat bijv. wel het geval is in:
    4Er staan hier koffie- naast theebussen.
  2. Een samentrekking is alleen correct als het gemeenschappelijke element uiterst rechts (bij achterwaartse samentrekking) of uiterst links (bij voorwaartse samentrekking) staat.
    Stellen we de leden voor door middel van lettercombinaties en het verbindingswoord door het symbool &, dan kunnen we de twee mogelijkheden als volgt weergeven:
    • achterwaartse samentrekking: ab & cb wordt a- & cb, bijv.: lees- of rookzalen; behalve tulpen-, ook narcissenvelden;
    • voorwaartse samentrekking: ab & ac wordt ab & -c, bijv.: nevenactiviteiten en -inkomsten; dorpsstraten in plaats van -pleinen.
  3. Voor samentrekking op woordniveau moeten de elementen a, b en c in de structuren in [2] bij voorkeur een zelfstandige betekenis hebben.
    Op grond van deze regel is samentrekking moeilijk en veelal uitgesloten wanneer voor- of achtervoegsels in het geding zijn. Combinaties als de onderstaande komen hoogstens voor als de spreker om verduidelijking vraagt of wil corrigeren:
    5Verwar je niet 'boom-' met 'bloempje'?
    6Het gaat niet om de kwanti- maar om de kwaliteit.
    Weglating van willekeurige lettergrepen of foneemgroepen is uitgesloten, hoewel men er toch soms gebruik van maakt om een komisch effect te bereiken: musi- en mondkus, bal- en vondelingen, pneu- en harmonie (alle uitgesloten in gewoon taalgebruik).
  4. De mogelijkheden voor voorwaartse samentrekking zijn beperkt.
    Toepassing van dit procédé leidt nogal vlug tot buitenissigheid. Voorbeelden van mogelijke samentrekkingen zijn:
    7Kijk maar in het hoofdstuk over geslachtsonderscheiding en -regels.
    8Je moet wel de volkstaal of -talen beheersen.
    9Hij heeft dorpsstráten in plaats van -pleinen gefotografeerd.
    10Kun je in de naam van deze organisatie 'geneeskunst' met '-kunde' identificeren?
  5. Het natuurlijke accentpatroon van de woorden moet zo goed mogelijk bewaard blijven.
    Bij samentrekking op woordniveau worden de niet-gemeenschappelijke elementen (meer of minder sterk) beklemtoond en wanneer die delen niet of moeilijk beklemtoond kunnen worden, dan resulteert de samentrekking in een onmogelijke of in elk geval geforceerde constructie. Een nevenschikking als gebruik of misbruik wordt dan ook bij voorkeur niet samengetrokken.
  6. Het restant vereist altijd een parallel element.
    Een constructie als brom- en fietsen is uitgesloten aangezien het 'restant' brom in het tweede lid geen parallel element heeft. De volledige vorm is immers bromfietsen en fietsen. Geschematiseerd wordt dat ab & b, terwijl voor samentrekking de structuur ab & cb of ab & ac vereist is (zie regel [2]).
  7. Zoals in27.1, sectie 1 al vermeld is, duidt men in de geschreven taal de plaats van het weggelaten woorddeel aan door een koppelteken (zie de voorbeelden hierboven).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links