12.3.4.1.17 Samenkoppelingen met over
Het partikel over heeft een aantal betekenissen.
-
Het partikel over voegt een betekeniselement 'verplaatsing over een zekere afstand' toe. Het procedé is productief. Voorbeelden zijn:1overbrieven, overdrijven, overduwen, overgieten, overhevelen, overmaken, overzettenOp overeenkomstige wijze kan overdruppelen gevormd worden, zoals gebruikt in de zin:2Hij wilde een klein beetje van het geneesmiddel overdruppelen in een klein flesje.
-
De samenkoppeling betekent: 'opnieuw de werking verrichten die door het werkwoord genoemd wordt'. Dit procedé is productief. Gangbaar zijn bijvoorbeeld overdoen en overlezen. Zo kan men ook overstrijken vormen, zoals in de zin:3Wil je dat overhemd nog eens overstrijken?
-
De samenkoppelingen met over kunnen een imiterende activiteit aanduiden ('een tweede exemplaar van iets vervaardigen'). Deze groep is nauw verwant met de vorige. Voorbeelden zijn overschrijven en overtekenen zoals in:4Wil je dat lijstje voor me overschrijven?Hoe kan ik een afbeelding overtekenen?
-
Met de betekenis ‘in te grote mate’ vinden we over in prefixwerkwoorden zoals overháasten. Toch is het niet duidelijk of werkwoorden met die betekenis scheidbaar dan wel onscheidbaar zijn, te meer daar in heel wat gevallen (vrijwel) uitsluitend de infinitief en/of het voltooid deelwoord (c.q. adjectief) gebruikelijk zijn. Als het voltooid deelwoord met ge- gevormd wordt, zoals in de voorbeelden (5), wijst dit op scheidbaarheid. Als het werkwoordelijk deel met een prefix begint (6, 7), geeft de vorm van het voltooid deelwoord hierover geen uitsluitsel. Als er een vervoegde werkwoordsvorm gebruikt wordt, komen soms beide mogelijkheden voor. Vergelijk bijv.:5werkwoordelijk deel zonder prefixoverwaarderen - overwaardeerde (of: waardeerde over) - overgewaardeerdovercompenseren - overcompenseerde - overgecompenseerdoverdisponeren - overgedisponeerdoverfinancieren - overgefinancierdovergeneraliseren - overgegeneraliseerd6werkwoordelijk deel met prefix be-overbejagen - overbejaagdoverbelasten - overbelastoverbelichten - overbelichtte (of belichtte over) - overbelicht7werkwoordelijk deel met prefix ver-oververhitten - oververhitte - oververhitoververtegenwoordigen - oververtegenwoordigdoververzekeren - oververzekerdAlleen als adjectivisch gebruikt deelwoord vinden we overbevolkt en overgecultiveerd. Ook komen heel wat substantieven op -ing voor zonder dat een overeenkomstige infinitief gebruikelijk is, bijv. overbesteding en overbevissing.Het morfeem over wordt ook als prefix gebruikt, zoals in overbrúggen en overtúígen. Het werkwoord overhálen ‘ertoe brengen iets te doen’ wordt in Belgisch-Nederlands onscheidbaar gebruikt, zoals in Hij overhaalde me dit te doen.Van der Wouden (1998).
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |