Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.5.3.1.3 Substantief + tegenwoordig deelwoord
Tegenwoordige deelwoorden kunnen gebruikt worden als adjectief, zoals spelend in het spelende kind. Ze kunnen ook gebruikt worden voor de vorming van adjectivische samenstellingen. Voorbeelden van samenstellingen met een tegenwoordig deelwoord als tweede deel zijn:
1brandwerend, doelzoekend, doorslaggevend, grensoverschrijdend, noodlijdend, pijnstillend, tijdrovend, vuurspuwend, woningzoekend
In zulke samenstellingen duidt het eerste deel het object aan van de handeling uitgedrukt door het deelwoord. Zo is een brandwerende deur 'een deur die brand weert' en een doelzoekende raket is 'een raket die zijn doel zoekt'.
Wat betreft de plaats van de hoofdklemtoon in zulke samenstellingen zien we de volgende tendens. In algemeen gebruikelijke, min of meer gevestigde samenstellingen ligt de hoofdklemtoon zowel bij attributief als predicatief gebruik meestal op het werkwoordelijke tweede deel. In samenstellingen die vrij nieuw of minder algemeen zijn (bijv. uit vaktaal) ligt het accent doorgaans op het substantivische eerste deel. Vergelijk bijv. met elkaar:
2doeltréffende maatregelen - een dóelzoekende raket
een haatdrágend iemand - zááddragende planten
een vredelíevende bevolking - kálkminnende planten
Bij de klemtoonpositie van woorden als doeltréffend kan ook de overdrachtelijke betekenis een rol spelen. Verder speelt bij samenstellingen die de hoofdklemtoon op het deelwoord kunnen dragen, het verschil tussen attributief en predicatief gebruik een rol. Naast het attributieve gebruik van de samengestelde adjectieven in een kréúkherstellende stof en stróómbesparende maatregelen, met de hoofdklemtoon vooraan, is predicatief gebruik met de hoofdklemtoon achteraan, niet uitgesloten:
3Die stof is kreukherstéllend.
4Het apparaat is bovendien stroombespárend.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links