Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
14.4.3.3 Genitieven en equivalenten
Verder lezen
1
De tweede positie van de determinator kan ook bezet worden door een voorgeplaatste genitief of een equivalent daarvan. Voorgeplaatste genitieven zijn naamwoordelijke constituenten waarvan de kern in de genitief staat. De kern is hierbij een substantief (zie [3.4.1.2]), het wederkerig voornaamwoord elkaars (zie [5.4]), een aanwijzend voornaamwoord (zie [5.6.3.4/1]), een vragend voornaamwoord (zie [5.7.5/1]), een betrekkelijk voornaamwoord (zie [5.8.6/1] en 2), de onbepaalde voornaamwoorden ieders, (n)iemands en andermans (zie [5.9.2.4/1]; [5.9.3.3/i1] en 2). Enkele voorbeelden zijn:
1Karels hoed
2moeders paraplu
3mijn vaders pijp
4elkaars kinderen
5diens fiets
6wiens schuld
7(de vrouw) wier man (verdwenen was)
8iemands schoenen
Een voorzetselconstituent als bepaling achter de kern van een naamwoordelijke constituent is mogelijk ter vervanging van zowel een voorgeplaatste genitief als een equivalent ervan. Voorbeelden worden gegeven in [14.5.3.6/i]. Een bijzonderheid vormt de vervanging van wiens, wier, wie z'n of wie d'r (zie voor deze laatste twee onder 2) door een voorzetselconstituent (al dan niet in de vorm van het voornaamwoordelijk bijwoord waarvan). Deze staat namelijk verplicht voor (hoewel geenszins altijd direct voor) de constituent waar hij betrekking op heeft, waarbij de voorzetselconstituent als een zelfstandig zinsdeel op te vatten is (vergelijk in dit verband [21.3.2.1/i5]). Enkele voorbeelden als illustratie:
9a(De notaris, ) wiens dochters (op vakantie waren, paste op het huis.)
b(De notaris, ) van wie de dochters (op vakantie waren, paste op het huis.)
10a(De vrouw, ) wier man (hij kende, tekende bezwaar aan tegen het besluit.)
b(De vrouw, ) van wie (hij) de man (kende, tekende bezwaar aan tegen het besluit.)
11aWiens zoon (is dat?)
bVan wie (is dat) de zoon?
cVan wie (is dat) een zoon?
Meer voorbeelden zijn te vinden in [5.7.5/2] en [5.8.6/3a].
2
Als equivalent voor een voorgeplaatste genitief kan in informeel taalgebruik een combinatie als Karel z'n (in plaats van Karels) of wie z'n (in plaats van wiens) gebruikt worden. Deze mogelijkheid bestaat niet naast elkaars. Het gaat om combinaties met de volgende vaste structuur: naamwoordelijke constituent + bezittelijk voornaamwoord:
12Karel + z'n (hoed)
13moeder + d'r (paraplu)
14mijn vader + z'n (pijp)
15wie + z'n (schuld)
Vergelijk [5.5.7.3/ii]. Voorbeelden zijn verder:
16De kinderen hun schoenen (moeten naar de schoenmaker.)informeel
17Die z'n fiets (is gestolen.)informeel
18Wie d'r boek (is dat?)informeel
19(De jongen, ) wie/die z'n hond (onze kat achternazat, stond toe te kijken.)informeel
20(De vrouw) wie/die d'r auto (gestolen was, (deed aangifte bij de politie.)informeel
21Iemand z'n schoenen (staan op de gang.)informeel
De naamwoordelijke constituent in de bedoelde combinatie hoeft niet alleen uit een kern of determinator + kern te bestaan, maar kan ook uitgebreid worden met bepalingen (bijv.
de zoon van de buurman z'n (tuin) het zusje van Jan d'r (trui) die daar z'n (fiets)
), maar als er misverstanden omtrent de betekenis kunnen ontstaan, vermijdt men dit en wordt de voorgeplaatste combinatie vervangen door een nabepaling in de vorm van een voorzetselconstituent. In plaats van 22a gebruikt men naargelang van de betekenis 22b of 22c:
22ade broer van Jan z'n vriend
b(de broer) van de vriend van Jan
c(de vriend) van de broer van Jan.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links