Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
30.3.2.2 De voorwerpen
Verder lezen
Naamwoordelijke constituenten die als voorwerp in de werkwoordelijke constituent optreden, kunnen de aspectualiteit van de werkwoordelijke constituent beïnvloeden. Beschouw de volgende voorbeelden:
1a(Henk) at. (duratief)
b(Henk) at een ei. (terminatief)
c(Henk) at eieren. (duratief)
d(Henk) at geen ei. (duratief)
De werkwoordelijke constituent in 1a duidt een activiteit aan: 'eten'. Het betreft een activiteit waarin een bepaalde ontwikkeling te zien is die op zichzelf niet gelimiteerd is. De werkwoordelijke constituent in 1a is duratief en zin 1a is derhalve ook duratief. In 1b daarentegen zien we dat er wel een inherent eindpunt gegeven is. De constituent een ei, die gespecificeerd is ten aanzien van de kwantiteit (in dit geval één ei, zie [14.4.1/1]), formuleert een eindpunt voor de activiteit aangeduid door het werkwoord en maakt de zin daarmee terminatief: zodra Henk het ei gegeten heeft is het eindpunt van de situatie bereikt. In 1c hebben we weer met een duratieve zin te maken. De naamwoordelijke constituent eieren specificeert niet de hoeveelheid eieren. Gezien het feit dat deze naamwoordelijke constituent dus niet gespecificeerd is ten aanzien van de kwantiteit, kan hij ook geen begrenzing aangeven van de activiteit die door het werkwoord wordt aangeduid en is de werkwoordelijke constituent duratief. Hetzelfde geldt m. m. voor zin 1d. Door de negatie wordt de afwezigheid van het voorwerp geëxpliciteerd. Er is zodoende geen voorwerp dat de activiteit aangeduid door het werkwoord, kan begrenzen. De werkwoordelijke constituent heeft geen inherent eindpunt en de zin is derhalve duratief.
Het al dan niet gespecificeerd zijn ten aanzien van de kwantiteit en het al dan niet optreden van negatie in de naamwoordelijke constituent kunnen dus mede de aspectualiteit van een zin bepalen.
2a(Jonah Joshua) liep. (duratief)
b(Jonah Joshua) liep een kilometer. (terminatief)
c(Jonah Joshua) liep kilometers. (duratief)
Ook de werkwoordelijke constituent in 2a betreft een activiteit zonder inherent eindpunt. 'Lopen' geeft een gebeuren weer waarin sprake is van een bepaalde ontwikkeling: naarmate iemand langer loopt, neemt de afstand die iemand gelopen heeft toe. Toevoeging van een naamwoordelijke constituent die gespecificeerd is ten aanzien van de kwantiteit, zoals de naamwoordelijke constituent een kilometer in 2b, kan de activiteit aangeduid door het werkwoord limiteren, zodat de werkwoordelijke constituent terminatief aspect krijgt en de zin terminatief is. Het gebeuren dat in 2b wordt uitgedrukt, heeft een inherent eindpunt. In 2c zien we dat een naamwoordelijke constituent die niet gespecificeerd is ten aanzien van de kwantiteit, de door het werkwoord uitgedrukte activiteit niet limiteert. Zodoende blijft 2c ten opzichte van 2a zijn duratief aspect houden.
Bekijkt men echter de volgende zin:
3(Rachel) duwde de boodschappenwagen. (duratief)
dan ziet men dat, hoewel er sprake is van een dynamisch werkwoord in combinatie met een naamwoordelijke constituent die gespecificeerd is ten aanzien van de kwantiteit, dit toch niet resulteert in terminatief aspect. Dit komt doordat de boodschappenwagen de activiteit die door het werkwoord wordt uitgedrukt, niet begrenst. De werkwoordelijke constituent heeft duratief aspect en zin 3 is daarom ook duratief.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links