1.5.1.4 Klinkerdeletie
In sterk informele spraak is deletie van onbeklemtoonde klinkers mogelijk voor
een volgende beklemtoonde syllabe. Het gaat dan om woorden met een relatief hoge
gebruiksfrequentie. Opnieuw is het resulterende consonantcluster meestal een
obstruent + liquida. Maar een gereduceerde vorm van het woord
konijn, de fonetische vorm
knɛin,
met als aanzet een cluster obstruent + nasaal is ook mogelijk:
Zie Hanique et al. (2013) voor sjwadeletie in voltooide deelwoorden met
een prefix dat een sjwa bevat zoals
gefietst.
Tabel 1. Klinkerdeletie in onbeklemtoonde syllaben
woord | canonieke vorm | verkorte vorm |
beloven | bəlovən | blovən |
collega | kɔleɣa | kleɣa |
garantie | ɣarɑntsi | ɣrɑnsi |
geloven | ɣəlovən | ɣlovən |
gereformeerd | ɣərefɔrmert | ɣrefɔrme:rt |
karakter | karɑktər | krɑktər |
konijn | konɛin | knɛin |
politie | politsi, polisi | plitsi, plisi |
terecht | tərɛxt | trɛxt |
terug | tərʏx | trʏx |
Deze deletie van onbeklemtoonde klinkers is ook bekend uit de historische
taalkunde. Het woord krant bijvoorbeeld komt van het Franse woord
courant, en het woord kleur van het Franse couleur. De
klinkers van de eerste, onbeklemtoonde lettergrepen van de Franse woorden zijn
weggelaten, waardoor de k het begin van de éénlettergrepige woorden
krant en kleur werd.
Een speciale vorm van klinkerdeletie is het weglaten van een onbeklemtoonde
i voor
een j die de
aanzet is van de syllabe met de hoofdklemtoon van het woord. De
j is
een voorspelbare medeklinker, het resultaat van Glijklankinvoeging. De
i en
de j zijn
fonetisch vrijwel identiek: je kunt de
j
beschouwen als een
i die in
aanzetpositie staat. De klankreeks
ij is
dus een soort geminaat op de grens van twee lettergrepen,
en de deletie van de
i kan dus
beschouwd worden als een vorm van degeminatie.
Tabel 2. Deletie van onbeklemtoonde i voor j
woord | canonieke vorm | verkorte vorm |
ambiance | ɑmbijˈɑ͂:sə | ɑmˈbjɑ͂:sə |
financieel | finɑnsiˈjel | finɑnˈʃel |
piano | piˈjano | ˈpjano |
religieus | reliɣiˈjøs | reliˈɣjøs |
sociaal | sosiˈjal | soˈʃal |
station | statsiˈjɔn | statˈʃɔn, staˈʃɔn |
De door
i-deletie
ontstane aanzetten, clusters van een medeklinker met een
j,
zijn welgevormde aanzetten van syllaben, al komen sommige, zoals
bj- en
pj- in
de canonieke vormen van woorden alleen voor aan het begin
van leenwoorden zoals
Björn en
Pyongyang.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | oktober 2020 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html; |