12.4.3.1.2 Eigennamen als linkerdeel
Een speciaal type substantivische samenstellingen zijn die met als eerste deel een eigennaam.
Voorbeelden zijn:
1(een) daltonschool
('een school waar het onderwijs volgens de beginselen van Dalton
wordt gegeven')
(het) Rembrandtplein,
(het) Albertplein ('plein genoemd naar Rembrandt respectievelijk
Albert’)
(het) Dopplereffect
('het effect ontdekt door de natuurkundige
Doppler')
De
eigennaam die als eerste deel van een samenstelling dienst doet hoeft niet per
se een persoonsnaam te zijn, blijkens woorden als:
2(het)
Volkskrant-gebouw
(een)
SP-motie
(de)
Ecolo-voorzitter
Verder
komen ook aardrijkskundige namen als eerste deel van een samenstelling voor,
bijv.
3Romereis ('reis naar
Rome')
Afrikakenner
('kenner van Afrika')
Himalaya-expeditie
('expeditie naar/in de Himalaya')
(de) Cuba-crisis
('de crisis omtrent Cuba')
Vooral
in journalistiek taalgebruik komen geregeld samenstellingen voor als:
4(het)
Poetin-bewind
(de)
Bosnië-conferentie
(het)
Navo-beraad
(het)
Goede-Vrijdag-akkoord
(het)
Cruyff-interview
Verder zijn er namen als Wageningen
Universiteit.
Kosmata & Schlücker (2022) laten zien dat in het Engels en het Duits
dit type samenstelling meer gebruikt wordt dan in het Nederlands.
Combinaties als (het) bewind-Bouterse, (het) kabinet-Rutte en
(de) regering-De Croo zijn geen
samenstellingen, maar een soort bijstelling. In dit type woordgroepen is, anders dan bij
samenstellingen, het linkerdeel het hoofd. Ze worden bij combinaties met eigennamen eerder
gebruikt dan samenstellingen zoals (het)
Bouterse-bewind, (het) Rutte-kabinet of (de) De Croo-regering.
Een ander type semantische relatie vinden we in samenstellingen waarvan het linkerdeel een nevenschikking van eigennamen is:
5Holland-Amerikalijn ‘lijn tussen Holland en Amerika’
Maas-Scheldekanaal ‘kanaal tussen de Maas en de Schelde’
De betekenis van deze samenstellingen is parallel aan die van samenstellingen als
maag-darmkanaal. Er
is qua betekenis sprake van een combinatie in samenstellingen als
Aarle-Rixtel en
Noordrijn-Westfalen
waarin de nevenschikking de combinatie van twee gebieden uitdrukt.
De samenstelling Noordrijn-Westfalen
benoemt bijvoorbeeld het gebied van Noordrijnland en Westfalen samen.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |