2.2.5 Persoonlijke en onpersoonlijke werkwoorden
Verder lezen
1
onpersoonlijke werkwoorden zijn
zelfstandige werkwoorden die het niet-verwijzende het als onderwerp hebben(zie 5.1.2, sectie
2)
[5.2.10]; persoonlijke
werkwoorden zijn werkwoorden met een andersoortig onderwerp.
2
Sommige werkwoorden zijn altijd of vrijwel altijd onpersoonlijk, namelijk
de werkwoorden die een natuurgebeuren aanduiden, zoals:
bliksemen,
dauwen,
donderen,
dooien
hagelen,
ijzelen,
miezeren,
misten,
onweren,
regenen,
sneeuwen,
stormen,
vriezen,
weerlichten. In
1 is alleen het niet-verwijzende
het als onderwerp mogelijk:
Slechts bij uitzondering komen de hier genoemde werkwoorden in
overdrachtelijk gebruik als persoonlijk werkwoord voor; voorbeelden zijn:
2Zijn ogen
bliksemden.
3Die tabak sneeuwt. (= 'laat de as in
kleine vlokjes vallen')
(Voor het gebruik van een bepaling van gesteldheid bij sommige van deze werkwoorden zie(zie 20.9.4, sectie
3).)
Bij de hier genoemde werkwoorden sluiten de werkwoorden
zijn,
worden en
blijven zich aan in
verbindingen als Het is vijf
uur, Het
wordt winter,
Het is eb,
Het blijft maar
koud.
3a
Een aantal werkwoorden komt zowel onpersoonlijk als persoonlijk voor.
Enkele voorbeelden, met onpersoonlijk gebruik in de (a)
-zinnen en persoonlijk gebruik in de (b) -zinnen:
3b
Werkwoorden die normaal alleen persoonlijk gebruikt worden, kunnen in
zinnen waarin een waardering wordt uitgedrukt, soms ook onpersoonlijk
voorkomen. Voorbeelden:
11Het woont hier
prettig.
12Wat
typt het zwaar op deze machine!
13Het telt makkelijker als je van
die biljetten eerst eens nette stapeltjes maakt.
14Het zit lekker op die
stoel.
15Het
fietst prettiger op asfalt.
Deze constructie heeft dezelfde kenmerkende eigenschappen van de zogenaamde
mediumconstructies(zie 2.2.3, sectie 2, groep [3]), met dien verstande dat het onderwerp altijd
het is en dat de betekenis van de zin niet
passief is. De betekenis kan als volgt omschreven worden: 'het
is + adjectivische constituent + beknopte bijzin'; voor zin 11 wordt dat bijv. 'Het is prettig om hier te
wonen'.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Verwant hiermee zijn zinnen zoals:
iWat typt deze machine
zwaar!
Hier komt echter een ander onderwerp dan het
voor, zodat we niet van een onpersoonlijk gebruikt werkwoord kunnen spreken. Voor meer
voorbeelden zie(zie
2.2.2, opmerking 1).
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Enige verwantschap met de onpersoonlijke werkwoorden die alleen het
niet-verwijzende het als onderwerp hebben, vertonen een
aantal werkwoorden en werkwoordelijke uitdrukkingen die een
niet-verwijzend het als verplicht lijdend voorwerp hebben,
bijv. het laten afweten,
het besterven,
het begeven,
het goed/slecht/warm/koud (enz.)
hebben, het verkorven
hebben.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |